تعیین حدود بحرانی ویژگی های موثر بر کیفیت خاک شالیزار در لندفرم های مختلف (مطالعه موردی: لنگرود، استان گیلان)

ارزیابی کیفیت خاک و شناسایی شاخص های کلیدی با حدود بحرانی آن ها برای حفظ عملکرد طبیعی خاک و بهره وری محصولات به ویژه برنج، بسیار مهم است. هدف از این پژوهش تعیین حداقل ویژگی های موثر بر کیفیت خاک (MDS) بر اساس ویژگی های لندفرم ها و تعیین حدود بحرانی آن ها بر اساس عملکرد برنج در شهرستان لنگرود استان گیلان می باشد. به این منظور ۸۰ نمونه خاک مرکب از سه لندفرم کوهستان، دشت آبرفتی و اراضی ساحلی از عمق صفر تا ۳۰ سانتی متر جمع آوری شد و در مجموع ۱۷ ویژگی فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک اندازه گیری شد. ویژگیهای MDS در هر لندفرم با استفاده از داده های کمکی استخراج شده از مدل رقومی ارتفاع (DEM) و مقادیر ارزش نرم ویژگی های خاک به دست آمد. در نهایت شاخص کیفیت تجمعی (IQI) برای هر لندفرم محاسبه شد. نتایج نشان داد که درصد رس، کربن آلی، پتاسیم قابل استفاده، تنفس میکروبی خاک و فسفاتاز ویژگی های موثر بر کیفیت خاک و عملکرد محصول در هر سه لندفرم می باشند. همچنین پتاسیم قابل استفاده در هر سه لندفرم اراضی ساحلی (۸۷/۰=R۲)، دشت آبرفتی (۸۵/۰=R۲) و کوهستان (۹۰/۰=R۲) بالاترین همبستگی با عملکرد برنج را نشان داد. حد پایین و بالای شاخص کیفیت خاک در اراضی ساحلی به ترتیب ۳۹/۰ و ۶۵/۰، در دشت آبرفتی ۵۶/۰ و ۷۶/۰ و در کوهستان ۴۱/۰ و ۷۳/۰ برای رسیدن به ۴۰ و ۸۰ درصد عملکرد نسبی بدست آمد. بیشترین همبستگی بین شاخص کیفیت خاک و عملکرد نسبی (۸۷/۰=R۲) برای شالیزارهای کوهستان به دست آمد. پهنه بندیها نشان داد که شالیزارهای کم بازده در مناطق ساحلی قرار داشته و از کمترین میانگین شاخص کیفیت خاک برخوردار هستند که به دلیل بافت سبکتر خاک و مجاورت با دریای خزر است. در مقابل شالیزارهای کوهستان با بیشترین میانگین شاخص کیفیت خاک، از بیشترین مقدار عملکرد محصول برخوردار هستند. بنابراین تعیین حدود بحرانی ویژگیهای موثر بر کیفیت خاک به عنوان تابعی از عملکرد برنج، در بهبود شیوههای مدیریتی و بهره وری پایدار اراضی شالیزاری کاربرد دارد.

کلیدواژه ها:

ارزش نرم ، حدود بحرانی ، عملکرد نسبی ، ویژگی های زمین