بررسی روابط بین صفات سنبله ای با صفات فنولوژیکی و رشدی ژنوتیپ های مختلف گندم نان تحت شرایط تنش خشکی مرحله گلدهی در مزرعه

گندم مهمترین گیاه زراعی است که حدود ۲۰ درصد از اراضی جهان به کشت آن اختصاص یافته است. بر اساس گزارش فائو حدود ۹۰ درصد از کشور ایران در نواحی خشک و نیمه خشک قرار دارد. تنش خشکی هرساله خسارت فراوانی را در محصولات زراعی ایجاد می کند و موجب کاهش ۱۷ درصدی عملکرد می شود؛ ازاین رو انجام تحقیقات در زمینه بهبود مقاومت گیاهان در برابر تنش خشکی و یافتن راه کارهای مناسب به منظور کمینه ساختن تلفات آب در بخش کشاورزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به منظور شناسایی روابط بین صفات مختلف در گندم نان، ۳۰ ژنوتیپ تحت آزمایش اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط آبیاری عدم تنش و تنش خشکی شروع گلدهی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید مدنی در سال ۹۶-۱۳۹۵ مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نظر صفات مورد بررسی اختلاف معنی دار وجود دارد. اختلاف بین شرایط عدم تنش و تنش خشکی برای کلیه صفات به-جز عملکرد کاه سنبله معنی دار شد. اثر متقابل ژنوتیپ×تنش خشکی برای کلیه صفات به جز طول سنبله، وزن هزار دانه، سرعت پر شدن دانه و سرعت رشد رویشی معنی دار شد که بیانگر پاسخ متقاوت ژنوتیپ ها به شرایط خشکی مختلف است. نتایج حاصل از تجزیه همبستگی کانونیک نشان داد، در هر دو سطح عدم تنش و تنش خشکی بین جفت متغیرهای کانونیکی حاصل از صفات فنولوژیکی و رشدی با صفات سنبله ای همبستگی معنی داری وجود دارد. با توجه به نتایج تجزیه همبستگی کانونیک می توان عنوان کرد که تحت شرایط عدم تنش جهت افزایش خصوصیات مطلوب سنبله (شاخص برداشت سنبله و تعداد دانه در سنبله)، صفات سرعت رشد رویشی و سرعت پر شدن دانه به عنوان متغیرهای گزینشی مهم می توانند مورد استفاده قرار گیرند. در شرایط تنش گلدهی جهت افزایش تعداد دانه در سنبله، شاخص برداشت سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و طول سنبله و کاهش عملکرد کاه سنبله، صفات سرعت رشد رویشی، طول دوره پر شدن دانه، تعداد روز تا رسیدگی و سرعت رشد رویشی می توانند به عنوان معیارهای گزینشی مناسب در نظر گرفته شوند.

کلیدواژه ها:

Canonical correlation analysis ، Water deficit ، Yield. ، تجزیه همبستگی کانونیک ، عملکرد ، کم آبی