تاملی کثرت گرایانه بر مفهوم کاتارسیس ارسطویی

کاتارسیس یکی از مناقشه برانگیزترین ایده های مطرح شده در قلمرو زیبایی شناسی و فلسفه هنر است. فقدان تعریف دقیق ارسطو در فن شعر از این مفهوم، یکی از دلایل ابهام آن است. همین مسئله باعث شده منتقدان و فلاسفه درباره این ایده گمانه زنی کنند و تفاسیری مختلف از آن ارائه دهند. در این مقاله تلاش خواهیم کرد به شاخص ترین تعابیری که از این ایده به دست آمده بپردازیم. از این منظر، سه تفسیر شاخص ارائه شده از این ایده در سه قلمرو مختلف اخلاقی (تزکیه)، روان شناختی (پالایش) و معرفتی (شفافیت) را از نظر خواهیم گذارند و به موازات آن تلاش می کنیم به نسبت این ایده با سایر مفاهیم زیبایی شناختی، ازجمله لذت تراژیک، نقص تراژیک و معرفت تراژیک نیز بپردازیم. همچنین آرای برخی از فلاسفه، همچون نیچه و هیوم را که دغدغه تراژدی داشته و در باب آن قلم فرسایی کرده اند به ویژه آن فرازهایی که به تقویم مفهوم کاتارسیس همت گمارده اند را از نظر خواهیم گذراند. در نهایت، نشان خواهیم داد که ایده کاتارسیس، ایده ای واجد تکینگی و کثرت مندی است که قابل تقلیل به مفاهیم انتزاعی اندیشه نبوده و در قالب یک کلان روایت خاص، قابل حصر نیست، بلکه به فراخور چشم اندازی که از آن نگریسته می شود یا زمینه ای که در آن به کار می رود، معنا و خویش کاری خاص خود را پیدا می کند.

کلیدواژه ها:

تراژدی ، کاتارسیس ، ارسطو ، فن شعر ، هیوم ، نیچه