تفسیر مشائی از فاعلیت و تاثیرآن در هستی شناسی، خداشناسی و انسان شناسی

فلسفه مشاء بر پایه اصل علیت استوار گردیده و تفسیر مشائی از علیت فاعلی در رابطه هستی شناختی میان کلیه مبادی عالی و موجودات سافل، به ویژه رابطه میان باری تعالی و نظام آفرینش و نفس انسانی و قوای آن تاثیرگذار است. «فاعلیت» تباین انعزالی میان این دو دسته از واقعیات را به کلی منتفی می کند و تشکیک تفاضلی میان آنها را به اثبات می رساند. البته تفاضل وجودی تنها در ضمن دو حکم استغناء و تقدم وجودی علت فاعلی از معلولش ثابت است و وجود مستقل باری تعالی و نفس انسانی را «اصل» و وجود متغایر معالیل آنها را «فروع و توابع آن اصل» می کند. بدین ترتیب وحدت شخصی وجود علت و کثرت شانی معلول در حکمت مشائی قابل پذیرش نیست. بلکه نوعی وحدت تشکیکی به معنای وحدت وجود و کثرت موجود در مورد وجود واجب تعالی و موجودات امکانی و واقعیت عینی نفس انسانی و قوای آن قابل اثبات است که مبنایی برای سایر آموزه ها، مثل توحید در ذات و فعل باری تعالی و نفس انسانی بوده است. پس قاعده "من عرف نفسه فقد عرف ربه" در تفسیر مشترک از فاعلیت در خداشناسی و انسان شناسی مشائی قابل مشاهده است.

کلیدواژه ها:

علت فاعلی ، وحدت تشکیکی ، کثرت انعزالی ، خداشناسی ، انسان شناسی