اعتبارسنجی برهان وجودی بر مبنای حکمت اشراقی و حکمت متعالیه

اعتبار و درستی برهان وجودی، که از ابداعات "آنسلم" است، فراز و فرودهایی در فلسفه غرب داشته و دارد. این برهان و روش آن در میان فیلسوفان اسلامی چندان مرسوم نبوده است، با این حال روش برهان وجودی را می توان براساس شواهد در فلسفه اسلامی اعتبار سنجی کرد و درستی یا نادرستی آن را نشان داد. در این مقال براساس حکمت سهروردی و حکمت متعالیه صدرایی، درستی یا نادرستی روش برهان وجودی را صرف نظر از تقریر خاصی بررسی کرد و بر اساس حکمت اشراقی سهروردی نشان میدهیم که به هیچ وجه نمی توان برهان وجودی را در این مکتب تایید کرد. ولی داده ها در حکمت متعالیه به گونه ای است که ادله حکمت اشراقی در بی اعتباری روش برهان وجودی جای مناقشه جدی دارد. البته هر چند با نفی ادله مزبور نمی توان نادرستی مدعای حکمت اشراقی را در بی اعتبار بودن روش برهان وجودی نتیجه گرفت، ولی با شواهدی در حکمت متعالیه می توان درستی این روش برهانی را نشان داد. ازاین رو شواهد متعددی مانند اولی التصدیق بودن موجودیت وجود، یا ضروری بودن ثبوت الشیء لنفسه و نیز علت نداشتن وجود و همچنین تکیه داشتن برهان ابن سینا در اثبات وجود خدا، بر مفهوم گواهانیاند که عقل میتواند روش برهان وجودی را تایید کند؛ هرچند ملاصدرا با این روشی وجود خدای متعال را اثبات نکرده است.

کلیدواژه ها:

برهان وجودی ، شیخ اشراق ، ملاصدرا ، حکمت اشراقی ، حکمت متعالی