انگاشت فرهنگ برنامه ریزی: بازجست جنبه های فرهنگی برنامه ریزی فضایی با رهیافت نهادباوری عامل-مدار

سنت ها و سیستم­های برنامه ریزی فضایی، فرایندهای توسعه در شهرها و مناطق و انگاشت­های برنامه ریزی و تصمیم­سازی همواره تحت­تاثیر بسترها و پس­زمینه­ی فرهنگی عاملان درگیر در فرایند برنامه ریزی قرار دارند. علی­رغم چرخش فرهنگی و بازشناخت روزافزون فرهنگ و تاکید صاحب­نظران بر اهمیت آن، نظریه­­های برنامه­ریزی به­ندرت از فرهنگ به­عنوان عاملی مهم برای تحلیل و قیاس اصول، اهداف، سیستم­ها و فرایندهای برنامه­ریزی یاد می­کنند؛ از­ این­رو با علم به نقش فرهنگ در برنامه­ریزی فضایی، این مقاله با مروری انتقادی بر رهیافت­های پیشین و با به­کارگیری رهیافت نهادباوری عامل-مدار، مدل نظری برنامه­ریزی مبتنی­بر فرهنگ را به­عنوان ابزاری به­منظور بازجست جنبه­های فرهنگی برنامه­ریزی فضایی معرفی می­کند؛ به­عبارتی هدف این مقاله ردیابی نقش فرهنگ در برنامه­ریزی فضایی و واکاوی این نقش با رهیافت نهادباوری عامل-مدار است. این پژوهش با معرفی مدل برنامه­ریزی مبتنی­بر فرهنگ، رابطه­ی بین برنامه­ریزی و فرهنگ اجتماعی گسترده­تر را تشریح کرده و لیکن تکمیل وجه تبیین­گر این مدل را در گرو توجه بیشتر به تحلیل غنی­تر چارچوب­های شناختی در برنامه­ریزی فضایی می­داند. چارچوب انگاشتی پیشنهادی در این مقاله با ارائه­ی رهیافت نظری جدید دربردارنده­ی ابعادی ازجمله چارچوب شناختی برنامه­ریزان و نهادهای برنامه­ریزی، بستر نهادی، سیستم برنامه­ریزی، کدهای فرهنگی و باورها، ادراک و ارزش­های اجتماعی تاثیر­گذار بر برنامه­ریزی است که به تبیین پدیده­ی دیرپای فرهنگ و اثرات آن بر کاربست­های برنامه ریزی فضایی و تحلیل و مقایسه­ی ویژگی­های خاص این کاربست­ها برمبنای مجموعه­ای سازگار از معیارها کمک می­کند.

کلیدواژه ها:

Planning culture ، Cultural context ، Actor-centered institutionalism approach ، Planning theory ، واژگان کلیدی: فرهنگ برنامه­ریزی ، بستر فرهنگی ، رهیافت نهادباوری عامل-مدار ، نظریه­ی برنامه­ریزی