تحلیل تطبیقی گفتمان ایدئولوژیک «دیگری روشنفکر» در نمایشنامه های آی بی کلاه، آی باکلاه و جمعه نه چندان خوب

رویکردهای اخیر ادبیات تطبیقی در جستجوی این امر هستند که برخورد گفتمان­ های مختلف را بیشتر از گذشته مورد بررسی قرار دهند. از مهم ­ترین جلوه­ های گفتمان های پسااستعماری دیالکتیک «خود» و «دیگری» است که این تقابل به شکل­ های گوناگونی می ­تواند نمود پیدا کند که در یکی از این موارد روشنفکر می ­تواند در مقام «دیگری» بازنمایی گردد. دو نمایشنامه آی بی­کلاه، آی باکلاه و جمعه نه چندان خوب از جلوه ­های گفتمان­ پسااستعماری هستند که در جهت برملاسازی گفتمان استعماری حاکم بر جامعه و زمانه خویش نگاشته شده ­اند و قهرمان­ های دو نمایش­نامه (ویلی و مرد روی بالکن) با وجود زندگی در حاشیه گفتمان مسلط بر جامعه، از جمله روشنفکرانی هستند که علیه استعمار حاکم به پا می­ خیزند. این پژوهش در نظر دارد با استفاده از رویکرد تطبیقی، این دو گفتمان پسااستعماری را با تکیه بر تعریف ادوارد سعید از فرد روشنفکر، و با در نظر گرفتن گفتمان ایدئولوژیک موجود بررسی کند تا شباهت­ ها و تفاوت ­های این دو گفتمان از حیث تعریف و کارکرد فرد روشنفکر مشخص شود و شمایل و تعریف بارزتری از فرد روشنفکر در مقایسه با دیگر شخصیت­ های موجود آشکار گردد. یافته ­های این پژوهش نشان می دهد که اگرچه بین دو شخصیت اصلی این دو نمایش­نامه تفاوت­ هایی وجود دارد، به طور کلی این دو روشنفکر ترویج گفتمان ضد استعماری را به عنوان یک امر اخلاقی می پذیرند. مقاومت در برابر ظلم، تسلیم ناپذیری و حقیقت جویی از جمله مواردی است که این دو روشنفکر اتخاذ می ­نمایند.

کلیدواژه ها:

Comparative Literature ، The Enlightened Other ، Gholam-Hossein Sa’edi ، Athol Fugard ، ادبیات تطبیقی ، دیگری روشنفکر ، غلامحسین ساعدی ، آثول فوگارد