تحلیل تطبیقی کارکرد شخصیت اسطوره «زرتشت» در شعر کلاسیک و مدرن عربی

فراخوانی اسطوره­ها نقش برجسته­ای در تعمیق و غنای ادبیات ملل مختلف ازجمله عرب­ها داشته است. اسطوره ایرانی «زرتشت» یکی از این اسطوره­هاست که در شعر کلاسیک عرب غالبا وجود ندارد؛ اما برخی شاعران معاصر عرب با الهام از فریدریش نیچه (۱۸۴۴-۱۹۰۰م)، شاعر و فیلسوف آلمانی، در چارچوب «قناع» و ماسک اسطوره «زرتشت»، درپی دستیابی به عنصری برای مبارزات سیاسی- اجتماعی و بیداری ملت­هایشان با شعار ابرانسان بوده اند تا خیزشی مردمی دربرابر اهریمن ظلم و فساد مستکبران معاصر به پا دارند. هدف این مقاله علاوه بر اثبات حضور یا فقدان اسطوره ایرانی زرتشت، مقایسه و تحلیل تطبیقی این اسطوره در شعر شاعران مدرن و کلاسیک عرب است تا نشان دهد اندیشه نمادین شاعران کلاسیک و مدرن عرب درباره این شخصیت دینی چگونه بوده و رویکرد آنان در بازآفرینی این اسطوره چیست. دستاورد این پژوهش که براساس روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده، نشان می دهد که در ادب قدیم عرب، اغلب به سبب جنبه­های مذهبی و دفاع از اسلام دربرابر زرتشتیسم، از این اسطوره ایرانی یادی نشده است؛ بلکه فقط اشاراتی اندک به مجوس و آیین­های ایرانیان پیش از اسلام در شعر این دوره مشاهده می شود. درمقابل، زرتشت در شعر معاصر عربی، از هیئت منجی قومی و پیامبر دینی به شمایل سفیر سیاسی در میان ملت­های عربی درآمده که رهایی­بخش انسان معاصر از دردها و رنج­های اجتماعی است. این موضوع نشان از آگاهی شاعران معاصر عرب از اسطوره­های کهن ایرانی و علاقه آنان به فرهنگ گذشته ایران باستان دارد.

کلیدواژه ها:

Myth ، Arab poets ، Zoroaster ، Zara ، واژه های کلیدی: اسطوره ، ادبیات عرب ، زرتشت ، زرثوشتر ، چنین گفت زرتشت ، فریدریش نیچه ، ادبیات تطبیقی