خاستگاه فلسفی نظریه جامعه شناسی ادبی و آسیب شناسی به کارگیری آن در متون ادبی فارسی

نظریه جامعه شناسی ادبی، به دلیل پیشینه سنتی توجه به تاثیر و تاثر متقابل ادبیات و جامعه، در ایران، نسبت به سایر انواع نظریه های ادبی از اقبال ویژه ای بهره مند شده است و در بررسی متون ادبی فارسی، به ویژه رمان، پژوهشهای ادبی بسیاری با این رویکرد انجام شده است. خاستگاه فلسفی این نظریه و دیدگاههای نظریه پردازان این مکتب، که اغلب متاثر از نظریه های مارکسیستی است، در بسیاری موارد با متون ادبی فارسی چندان همخوانی ندارد و چون برگرفته از جامعه ای دیگر با افکار، اندیشه ها و تحولات دیگری است، اغلب نمی تواند رابطه ای وثیق میان تاثیر و تاثر متقابل متون ادبی با مسائل اجتماعی در ایران برقرار سازد. در این مقاله با تشریح خاستگاه فلسفی و اجتماعی این نظریه، کاربرد آن در پژوهشهای ادبی آسیب شناسی می شود. محورهای این مطالعه آسیب شناختی عبارت اند از:تفاوت ماهوی شکل گیری رمان در غرب با رمان فارسی؛ ناهماهنگی اصول فکری این نظریه با اصول فکری و فرهنگی جامعه ایران؛ فقدان تعریفهای دقیق و مشخص از اصطلاحات این نظریه؛ مطابق نبودن برخی از مباحث اصلی این نظریه با متون ادبی، که در نهایت، سبب خلط دو بحث متفاوت، یعنی اجتماعیات در ادبیات، و نظریه جامعه شناسی ادبی شده است. پیامدهای این وضعیت، تنزل پژوهشهای جامعه شناختی ادبی به یافتن نمونه های اجتماعی در متون ادبی، بدون در نظر گرفتن مبانی این نظریه است.

کلیدواژه ها:

Literary Sociology ، Philosophical Origin ، Pathology of Theoretical Application ، Persian Novel ، جامعه شناسی ادبی ، خاستگاه فلسفی ، آسیب شناسی کاربرد نظریه ، رمان فارسی