تبیین ساختاری پیامدهای ژئوپولیتیک زیست محیطی بحران آب در حوضه های آبریز غرب استان فارس

مقدمه: رابطه انسان با محیط طبیعی بدون ذخایر آب و یا منابع قابل دسترسی بدان از نظر کاربردی برای انسان فقط می¬تواند رابطه¬ای یک جانبه و بی¬ریشه باشد. این اهمیت موجب شده برخی از ژئوپلیتیسین¬ها معتقد باشند که اغلب درگیری ها و جنگ های منطقه¬ای در جهان به دلیل کمبود و بحران آب خواهد بود. در واقع، تنها علت آن در محدودیت منابع نیست، بلکه عوامل دیگری همچون خشکسالی های دوره¬ای، استفاده بیش از حد از منابع، شرایط هیدرولوژیکی، عوامل اجتماعی از قبیل رشد جمعیت، مهاجرت، نبود فرهنگ صحیح مصرف و سوء مدیریت منابع، ناتوانی نهادهای مسئول برای تامین خدمات انتقال آب و غیره نیز در آن تاثیر بسزایی دارند.

مواد و روش ها: هدف از پژوهش حاضر تبیین پیامدهای ژئوپولیتیک زیست¬محیطی بحران آب در حوضه-های آبریز غرب استان فارس می¬باشد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش کمی و با ماهیت روش توصیفی-تحلیلی می¬باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر، ۱۳۸ نفر از افراد کارشناس و نخبه در زمینه جغرافیای سیاسی و مدیریت منابع آب در سطح استان فارس بوده و حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان تعداد ۱۰۲ نفر به صورت در دسترس در نظر گرفته شدند.

نتایج و بحث: متغیرهای پژوهش در زمینه پیامدهای ژئوپولیتیک زیست محیطی بحران آب در استان فارس به ۴ دسته شامل محیط طبیعی، محیط زیست جانوری-گیاهی، محیط زیست انسانی، اقلیم تقسیم شده¬اند. جدول¬ مقایسه میانگین¬ها نشان می¬دهد که وضعیت هر ۴ متغیر در سطح متوسط به بالا قرار دارد و این نشانگر وضعیت بحرانی حوضه¬های آبریز غرب استان فارس در زمینه پیامدهای ژئوپولیتیک زیست¬محیطی بوده و از بین آنها متغیر اقلیم نسبت به ۳ متغیر دیگر در وضعیت حادتری قرار دارد. متغیرهای محیط زیست جانوری-گیاهی، محیط طبیعی و محیط¬زیست انسانی در رتبه¬های بعدی به لحاظ وضعیت بحرانی قرار دارند.

نتیجه گیری: نتایج تحلیل مسیر معادلات ساختاری نشان داد که متغیر محیط¬زیست جانوری-گیاهی بیش ترین تاثیر را از بحران آب در حوزه¬های غربی استان فارس پذیراست و سپس متغیرهای محیط طبیعی، اقلیم و محیط¬زیست انسانی قرار گرفته¬اند. همچنین آنالیز ضرایب عاملی نشان داد که در محیط¬زیست جانوری-گیاهی گویه¬های کاهش پرورش آبزیان در حوضه آبریز، از بین رفتن گونه¬های جانوری، در محیط طبیعی گویه¬های شور شدن آب، آلودگی منابع خاک، شور شدن خاک، از بین رفتن و خشک شدن قنوات و چاه¬ها، در اقلیم، گویه¬های افزایش دما، افزایش نواحی بیابانی و تغییر اقلیم ناحیه¬ای و در محیط¬زیست انسانی، گویه¬های از بین رفتن زیرساخت ها و مساکن، از بین رفتن روستاها، افزایش بیماری دارای بیش ترین میزان بار عاملی بوده است.

کلیدواژه ها:

بحران آب ، پیامدها ، تبیین ساختاری ، زیست محیطی ، ژئوپولیتیک