مقایسه عملکرد دانه و خصوصیات غذایی لاین های امیدبخش گندم نان با شاهد مهرگان در شرایط کشاورزان مناطق داراب و فسا استان فارس

مقدمه: آزمایش­های به­نژادی با بررسی نسل­های در حال تفرق به­عنوان منبع مهم ایجاد تنوع ژنتیکی شروع شده و با مقایسه ژنوتیپ­ها در آزمایش­های مقایسه عملکرد مقدماتی، پیشرفته و سازگاری ادامه می­یابد. لاین­های برتر برای بررسی بیشتر نیاز به بررسی تحت شرایط واقعی مزرعه دارند. لاین­های انتخابی به­همراه رقم­های رایج منطقه، در آزمایش بررسی مقایسه عملکرد، تحت عنوان آزمایش­های تحقیقی و ترویجی مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش­های مقایسه عملکرد به منظور بررسی تفاوت لاین­های جدید با رقم­ها رایج از نظر عملکرد دانه، مقاومت به بیماری، زودرسی و مصرف کمتر آب در خارج از ایستگاه­های تحقیقاتی منطقه انجام می گیرد. همچنین این آزمایش در مزارع کشاورزان، سبب آشنایی بیشتر کشاورزان، کارشناسان و مروجین با اطلاعات و خصوصیات لاین­های جدید می­گردد.مواد و روش ها: این پژوهش به­منظور مقایسه خصوصیات زراعی و کیفی سه لاین امیدبخش گندم نان S-۹۸-۷، S-۹۸-۱۱  و  S-۹۸-۲۲با رقم مهرگان به­عنوان شاهد محلی در در شهرستان­های فسا و داراب که دارای آب و هوای گرم است در فصل زراعی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتند. مقدار بذر مصرفی بر اساس ۴۰۰ عدد بذر در مترمربع (معادل ۱۸۰ کیلوگرم در هکتار) و مساحت ۲۰۰۰ مترمربع در نظر گرفته شد. داده­های روز تا سبز شدن، ظهور سنبله و رسیدگی فیزیولوژیک، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع، حساسیت به ریزش دانه، ارتفاع بوته، خوابیدگی بوته، عملکرد دانه، وزن هزاردانه و بیماری­های مهم گیاهی (زنگ زرد، زنگ ساقه، زنگ قهوه­ای، لکه برگی سپتوریایی، لکه نواری سپتوریایی) ثبت شدند. به­منظور بررسی ارزش غذایی، خصوصیات کیفی نانوایی آنها (میزان پروتئین، حجم رسوب زلنی، شاخص سختی، درصد گلوتن مرطوب، اندیس گلوتن، رسوب SDS و وزن هکتولیتر) تجزیه گردید.یافته ها: نتایج نشان داد که از نظر تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک در بین ژنوتیپ­های مورد آزمایش تفاوت معنی­داری مشاهده نشد. بر اساس نتایج داراب، فسا و میانگین هر دو آزمایش، لاین S-۹۸-۲۲ بیشترین عملکرد دانه (به­ترتیب ۱۰۰۰۶ ، ۹۸۸۰ و ۹۹۴۳ کیلوگرم در هکتار) را به­خود اختصاص داد و در مقایسه با عملکرد شاهد (داراب (۹۹۴۷ کیلوگرم در هکتار)، فسا (۸۵۷۱ کیلوگرم در هکتار) و میانگین دو منطقه (۹۲۵۹ کیلوگرم در هکتار) بیشتر بود. بر اساس مشاهدات انجام شده، در هر دو منطقه، خوابیدگی، بیماری های لکه برگی سپتوریایی، لکه نواری باکتریایی، زنگ زرد، زنگ قهوه ای و زنگ ساقه مشاهده نگردید و فقط ۵ درصد زنگ زرد در رقم شاهد در آزمایش فسا و ۵ درصد خوابیدگی در رقم شاهد در آزمایش داراب گزارش شد. در نهایت شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل (SIIG)، در هر دو منطقه، لاین S-۹۸-۲۲ را به­عنوان برترین لاین، بر اساس صفات مورد بررسی انتخاب کرد. همچنین با توجه به خصوصیات کیفی، لاین S-۹۸-۲۲ با داشتن بیشترین گلوتن مرطوب، شاخص گلوتن و محتوای پروتئین و حجم رسوب زلنی مناسب، بالاترین کیفیت نانوایی را داشت. البته سایر ژنوتیپ­ها نیز در محدوده ژنوتیپ­هایی با کیفیت نانوایی مطلوب قرار داشتند.نتیجه گیری: با توجه به ویژگی­های زراعی مناسب از جمله عملکرد بالای دانه و تحمل به تنش خشکی آخر فصل و خصوصیات کیفی، می­توان لاین­ S-۹۸-۲۲  را به­عنوان یک رقم جدید گندم نان برای مناطق گرم و خشک معرفی گردد.

کلیدواژه ها:

شرایط مزارع کشاورزان ، عملکرد دانه ، گندم نان ، لاین های امیدبخش