تاثیر کم آبیاری با پساب شهرک صنعتی روانسر بر عملکرد دانه و تجمع برخی فلزات سنگین در دانه گندم

مقدمه: با توسعه و بهره­برداری از منابع آبی جدید به خصوص در بخش کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران، استفاده از پساب­ها می­تواند به عنوان منابع آب مورد توجه قرار گیرد. با استفاده از این منابع نه تنها بخشی از کمبود آب کشاورزی جبران می­شود بلکه از اثرات سوء تخلیه بی­رویه پساب­ها و خسارات وارده آن به منابع کشاورزی و محیط­زیست نیز جلوگیری می­شود. گندم یکی از محصولات بسیار مهم است که از نظر سطح  زیر کشت و ارزش غذایی دارای اهمیت بسیار بالایی است، لذا طی چند دهه گذشته اقدامات زیادی در راستای افزایش عملکرد آن صورت گرفته است. از جمله این اقدامات می­توان به کاربرد کودهای آلی نظیر لجن فاضلاب اشاره کرد که علاوه بر افزایش عملکرد، بررسی مسائل زیست محیطی و بهداشتی مرتبط با استفاده از این کودها همانند میزان جذب عناصر سنگین حائز اهمیت می­باشد.مواد و روش ها: به منظور ارزیابی تاثیر پساب شهرک صنعتی روانسر بر عملکرد و تجمع فلزات سنگین در دانه گندم (رقم پیشگام)، در سال زراعی ۹۶-۱۳۹۵ در مزرعه­ای در استان کرمانشاه، شهرستان روانسر، پژوهشی در قالب طرح اسپلیت پلات با سه تکرار انجام شد. عامل­های مورد بررسی شامل ۱. آب آبیاری به عنوان عامل اصلی (در سه سطح: الف) آبیاری با پساب شهرک صنعتی ب) آبیاری با کانال قره­سو در روانسر ج) آبیاری با آب چاه) ۲. دفعات آبیاری به عنوان عامل فرعی (شامل ۱- یکبار آبیاری ۲- دوبار آبیاری ۳- سه بار آبیاری) بود.یافته ها: نتایج تحقیق حاضر نشان داد که کاربرد پساب شهرک صنعتی و آب کانال قره­­سو در روانسر دارای مقادیر قابل توجهی از ریزمغذی­ها  برای رشد گندم است. کاربرد پساب مذکور حکایت از افزایش غلظت آهن (۴۳ میلی­گرم در کیلوگرم)، روی (۷۷/۴۱ میلی­گرم در کیلوگرم) و مس (۵۳/۷ میلی­گرم در کیلوگرم) در بذر گندم داشت. مقایسه غلظت فلزات سنگین در نمونه­های گیاهی نشان داد، غلظت عناصر سنگین سرب (۰۱/۱ میلی­گرم در کیلوگرم) و کادمیوم (۲۱/۱ میلی­گرم در کیلوگرم) مورد ارزیابی در بررسی حاضر در نمونه تیمار شده با پساب بالا است. در تیمارهای آب چاه غلظت این عناصر کمتر از حد مجاز بوده ولی در تیمارهای آب کانال و پساب غلظت بسیار بالا و فراتر از حد مجاز این عناصر بود اما در محدوده غلظت سمی این عناصر قرار نگرفتند.نتیجه گیری: پساب سبب افزایش غلظت آهن، روی و مس در مقایسه با شاهد در دانه گیاه گردید که کلیه این عناصر، زیرمغذی­های مورد نیاز جهت پرشدن دانه غلاتی مانند گندم می­باشند. نتایج نشان داد که کاربرد پساب نقش مثبتی در پرشدن دانه­های گندم داشته است و با آزادسازی عناصر غذایی در طی دوره رشد گندم رقم پیشگام سبب افزایش عملکرد دانه شد. در مجموع، گرچه غلظت عناصر سنگین مورد ارزیابی در بررسی حاضر در نمونه تیمار شده با پساب بالا است اما با این اوصاف کمتر از میزان سمیت تعریف شده در دانه گندم بود.

کلیدواژه ها:

آلاینده ، پساب صنعتی ، عملکرد ، عناصر سنگین ، کود آلی ، گندم