بازخوانی و تحلیل کتیبه های معماری در نگاره های شاهنامه تهماسبی

حدود یک سوم از ۲۵۸ نگاره شاهنامه تهماسبی به تناسب مضمون خود، تصاویری از بناهای معماری را نشان می دهند که رویداد در کنار یا داخل آنها اتفاق می افتد. در این گروه از نگاره ها بخش هایی از دیوارها متاثر از ساختمان های واقعی عصر تیموری و صفوی، علاوه بر انواع تزیینات، با کتیبه های خوشنویسی آراسته شده اند. این کتیبه ها که بیشتر برفراز ایوانها یا کنگره بناها با خطوط متنوع به چشم می خورند عمدتا ترکیب های پیچیده ای دارند. این خطوط در اندازه های بسیار ریز چنان با ساختار پرنقش و نگار تصویر درهم تنیده اند که مشکل بتوان آنها را دید و مشکل تر اینکه بتوان آنها را خواند. شاید از همین روست که پیش از این اقدامی برای خواندن آنها صورت نگرفته است. هدف این پژوهش علاوه بر بازخوانی تمامی کتیبه ها، بررسی مضامین آنها در پی پاسخ به این پرسش است که کتیبه ها از لحاظ قالب و محتوی چه جایگاهی در ساختار کلی نگاره ها دارند؟ این پژوهش به صورت کیفی (توصیفی- تحلیلی) و به روش تحلیل محتوایی تالیف شده و منابع تحقیق به شیوه اسنادی و کتابخانه ای گردآوری شده است. یافته ها نشان می دهد که کتیبه ها از لحاظ محتوا به دو گروه عمده تقسیم می شوند: ۱_ محتوای آنها، ارتباط معنایی با روایت نگاره نداردو تنها نقوش تزیینی هستند در قالب الفبایی. ۲_ نوعی همخوانی میان محتوای آنها و موضوع نگاره وجود دارد. اجرای کتیبه ها توسط نگارگر خوشنویس و پس از اتمام رنگ آمیزی و با قلم مو انجام گرفته است یعنی در طراحی و ساختار اولیه اثر نقشی نداشته اند.واژگان کلیدی: شاهنامه تهماسبی، کتیبه نگاری، نگاره، معماری.

کلیدواژه ها:

شاهنامه تهماسبی ، کتیبه نگاری ، نگاره ، معماری