حق تحفظ صحابه در قوانین اسلامی از منظر مردم شناسی حقوق؛ مطالعه مساله روزه و ارث

قانون ماهیت هنجاری دارد و الگوهای رفتاری اعضای جامعه را تعیین می کند. مشارکت در قانون-گذاری از این حیث، سرمایه اجتماعی مهمی برای سهیم شدن در قدرت و برافراشتن پرچم اقتدار یک گروه در جامعه است. نظام حقوقی اسلام نیز، مجموعه قواعدی است که افعال مکلفین را ارزش گذاری و هدایت می کند. مشارکت در قانو ن گذاری و یا تفسیر حقوق اسلامی، از ابتدای بعثت نبی اکرم مساله مهمی برای گروه های مختلف جامعه نوپای اسلامی بود. رقابت گروه ها و سهیم خواهی گروه ها در این سرمایه اجتماعی، با شیوه های عصیان گروهی، برای تثبیت سهم اجتماعی در حاکمیت و قانون گذاری انجام می شد. گروهی از صحابه با انتقاد هدفمند برای نمایش سرمایه اجتماعی خود، تلاش می کردند تا حق اعمال نظر و مشارکت در شکل دهی حقوق اسلامی را برای خود تثبیت کنند. از اینرو تحلیل -مردم شناختی زیست فقهی_حقوقی صحابه در عصر نبوی ذیل مساله روزه و ارث از جهت رقابت در نظام تقنینی اسلام برای درک تمایزات اندیشه حقوقی آنها، مساله این پژوهش است. دستاورد این مقاله، تمایز عاملیت های حقوقی صحابه (شهر مدینه) با مطالعه مساله روزه و ارث در دهه اول هجری است. در این نوشته با تفکیک شبکه کنشگران حقوقی، دو عاملیت حقوقی با آرمان های متفاوت و جهان بینی و ارزش های متمایز و تفاوت بنیادین منابع و منطق فقهی_حقوقی شناسایی شدند. گروهی از صحابه تابع محض نظام حقوقی نبوی بود. برخی دیگر نیز درصدد احیاء نظام حقوقی بدوی بودند. اندیشه فقهی گروه دوم، تلفیق ارزش های اسلامی به نفع ارزش های قومی بود. نگارندگان این مقاله با رویکرد مردم شناسی حقوق، مساله روزه و ارث را از منظر دو عاملیت مذکور بررسی کرده و تفاوت -بنیادین منابع و منطق فقهی_حقوقی آن دو را نشان داده اند. هر دو عاملیت نبوی و بدوی در طول قرن اول به حیات خود ادامه دادند و در نهایت ابتدای قرن دوم در صورت بندی مکاتب فقهی اثر مستقیم داشتند.

کلیدواژه ها:

تاریخ فقه ، حقوق اسلامی ، مردم شناسی حقوق ، سنت نبوی ، اعتراض صحابه ، روزه ، ارث