بررسی بیابان زایی و اثرات آن بر زندگی کشاورزان (مطالعه موردی: اراضی کشاورزی اطراف شهر سرخه)

امروزه رشد گسترده جمعیت در سطح کره زمین و به تبع آن گسترش فعالیت های انسانی در طبیعت، کاربری های نامناسب اراضی و بهره برداری بیش از توان سرزمین، عرصه های وسیعی از کشور را در معرض بیابان زایی قرار داده که موجب بروز مشکلات گسترده ای ازجمله فرسایش و کاهش حاصلخیزی خاک و پیامدهای منفی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شده است. این پژوهش باهدف بررسی وقوع بیابان زایی و اثرهای آن بر وضعیت زندگی کشاورزان شهر سرخه انجام پذیرفت. جامعه آماری تحقیق شامل بهره برداران اراضی کشاورزی اطراف شهر سرخه است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعیین و تعداد ۹۷ پرسشنامه تکمیل و از روش مقایسه نگرش ساکنین جهت تحلیل گویه ها و مولفه های پژوهش بهره گرفته‎ شد. همچنین اطلاعات و داده‎های کمی مربوط به بارندگی، دما، وضعیت آب‎های زیرزمینی، سطح اراضی کشاورزی، درآمد و تعداد دام کشاورزان، جمع آوری و برای بررسی وقوع بیابان‎زایی، تکمیل و تحلیل نتایج استفاده شد. بر اساس نتایج، در دو دهه گذشته میزان بارندگی کاهش، دما افزایش، سطح آب‎های زیرزمینی کاهش و سطح اراضی مناسب برای کشاورزی یافته ‎است، بیابان‎زایی از نظر ۶/۸۶ درصد از نمونه آماری عمدتا به اشکالی چون کاهش کیفی و کمی منابع آب زیرزمینی، کاهش آبدهی چاه‎ها و قنوات، کاهش دسترسی به آب‎های سطحی، شوری خاک، کاهش حاصلخیزی اراضی کشاورزی و کاهش پوشش گیاهی در منطقه دیده می‎شود. همچنین اثر بیابان زایی بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی جامعه موردمطالعه به ترتیب دارای میانگین نگرش ۲۷/۳ (نگرش: متوسط) و ۸۰/۲ (نگرش متوسط) است. براساس نتایج مهم‎ترین اثرهای اجتماعی-فرهنگی و اقتصادی بیابان‎زایی در زندگی کشاورزان سرخه کاهش تمایل فرزندان کشاورزان به تشکیل خانواده، کاهش تمایل کشاورزان برای ادامه شغل کشاورزی، افزایش تمایل به مهاجرت، افزایش بیکاری، کاهش سطح اراضی کشاورزی، کاهش درآمد کشاورزان و افزایش هزینه‎های آبیاری است.

کلیدواژه ها:

بیابان زایی ، کشاورز ، وضعیت اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ، شرایط زندگی