فراتحلیل اثر مقادیر مختلف کودهای دامی، شیمیایی (نیتروژن) و زیستی بر برخی صفات کمی و کیفی آویشن باغی (Thymus vulgaris L.)

این مسئله که چگونه می توان مطالعات پژوهشی مستقل از یکدیگر را گرد هم آورد و تفسیر کرد، یک سوال اساسی و مهم در همه علوم است. استفاده از تکنیک فراتحلیل به پژوهشگران این امکان را می دهد که در مقایسه با یک مطالعه و یا مداخله واحد یا منفرد به شناختی بیشتر از پدیده های مورد نظر برسند. جنس آویشن (Thymus) از خانواده نعناعیان (Lamiaceae) دارای بیش از ۲۱۵ گونه در جهان است که ۱۸ گونه آن در ایران شناسایی شده است. آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) گیاهی چند ساله، بوته ای، پوششی، نیمه همیشه سبز و بومی منطقه اروپا و مدیترانه بوده و از قدرت سازگاری محیطی گسترده ای برخوردار است. در سال های گذشته، مطالعات زیادی روی گیاه آویشن صورت گرفته است که گاه نتایج متناقضی نیز داشته اند. بدین­منظور مقاله­ها، گزارش­های پژوهشی و پایان­نامه­های دانشجویی با استفاده از واژه­های کلیدی مرتبط با صفات مهم کمی و کیفی آویشن مرور شد. پس از کنترل کیفی، از میان ۲۵۰ مقاله، تعداد ۶۰ مقاله فارسی و ۲۸ مقاله انگلیسی انتخاب گردید و در نهایت، ۱۵ مقاله با ۵۳ اندازه اثر برای مقادیر مختلف کود های گاوی و ۴۹ اندازه اثر برای کودهای شیمیایی و زیستی بر صفات، وزن خشک، درصد اسانس و عملکرد روغن ثبت و مورد تجزیه فراتحلیل قرارگرفت. نتایج فراتحلیل نشان می دهد که مطالعات اثر ۳۰ تن کود گاوی در هکتار با اندازه اثر (۵۰۲/۰ =g) برای وزن خشک و (۴۸۲/۰ =g) برای عملکرد روغن افزایشی و مثبت بودند و با اطمینان ۹۹ درصد (۰۱/۰≥P) برای صفات ذکرشده معنی دار شدند. این مطالعات براساس شاخصI۲ برای وزن خشک (۴۸/۷۹ =I۲) و برای عملکرد روغن (۷۹/۸۶ =I۲) ناهمگن بودند و پس از رسم نمودار قیفی و انجام آزمون بگ و مازومدار، تقارن و عدم خطای انتشار آن ها مشاهده گردید. و نتایج به دست آمده قابل توصیه می باشد. مطالعات اثر کود شیمیایی (نیتروژن) فقط بر افزایش عملکرد وزن خشک با اندازه اثر (۶۱۴/۰=g) افزایشی، مثبت و معنی دار شده است (۰۱/۰≥P). این مطالعات براساس شاخصI۲ برای وزن خشک (۷۹/۹۳ =I۲) ناهمگن بودند و پس از رسم نمودار قیفی و انجام آزمون بگ و مازومدار، تقارن و عدم خطای انتشار آن ها مشاهده گردید و نتایج به دست آمده قابل توصیه می باشد. مطالعات اثر کود های زیستی به ترتیب با اندازه اثر (۷۸۹/۰=g) بر وزن خشک، (۷۷۳/۰=g) بر عملکرد روغن و (۵۹۳/۰=g) بر درصد اسانس تاثیر افزایشی و مثبت داشتند و معنی دار شده است (۰۱/۰≥p). این مطالعات براساس شاخصI۲ برای عملکرد روغن (۳۴/۸۳ =I۲) و درصد اسانس (۷۱/۷۷ =I۲) ناهمگن و متقارن بودند و خطای انتشار نداشته و نتایج آن قابل توصیه می باشد. صفاتی که معنی دار نشدند یا مطالعات آن ها از تقارن برخوردار نبودند، در همه تیمارهای مورد بررسی نیاز به انجام مطالعات با دقت بالاتر برای توصیه دارند.

کلیدواژه ها:

اندازه اثر ، خطای انتشار ، درصد اسانس ، ناهمگنی