بوختار زند بهمن یسن: سیاوش بامی یا پشوتن

زمینه/ هدف: اشکانیان برخلاف ساسانیان، گویا زردشتی نبودند و کیش مهری داشتند؛ از این روی، ساسانیان بزرگ دارنده دین زردشتی کوشیدند اندیشه مهری روزگار اشکانی و مظاهر آن را از متن بهمن یسن (متنی متعلق به دوره اشکانی) محو کنند که گویا یکی از این مظاهر، سیاوش بامی بوده است و به جای آن شخصیتی در پیوند کامل با دین زردشتی و از سرتباران خودشان، یعنی پشوتن فرزند گشتاسپ را قرار دهند. روش/ رویکرد: در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، درباره چرایی و چگونگی این موضوع سخن گفته شده است. یافته ها/ نتایج: از آن جا که سیاوش بنا بر برخی روایت ها، سرتبار اشکانیان معرفی شده و میان او با ایزد مهر و یکی از شخصیت های مهری، یعنی جم، همسانی های بسیار وجود دارد، می توان بر آن شد که او منجی آخر زمان در متن اشکانی بهمن یسن بوده است. در این متن، در کنار اسکندر که اشکانیان دشمن جانشینان او بودند، از افراسیاب یاد شده که طبیعی است در تقابل با این شخصیت هم، سیاوش را به یاد آوریم. همچنین، در همین متن، از یک سو لقب «بامی» سیاوش به پشوتن سپرده شده و از سوی دیگر، کنگ دژ سیاوش که آن را رونوشتی از ور جم کرد و همسان با جایگاه مهر و جم دانسته اند، جایگاه خیزش پشوتن در پایان جهان می بینیم. در این متن، مظاهر مهری (نام جم، قربانی گاو هدیوش به دست سوشیانت که رونوشتی از قربانی گاو به وسیله مهر و جم تلقی شده و...) هم محو شده که آن نشانی است بر دست برد در این متن؛ از این روی، می توان بر آن شد سیاوش که آمیزه ای است از مهر و جم، بوختار متن بهمن یسن بوده که به واسطه اغراض سیاسی و دینی، به دست ساسانیان پس زده شده و پشوتن که در متن های تحریف ناشده، برجستگی چندانی ندارد، به جای او در این متن آخرالزمانی نهاده شده است.

کلیدواژه ها:

زند بهمن یسن ، مهر و جم و سیاوش ، اشکانیان ، پشوتن ، ساسانیان