ارزیابی اثر مسیرهای تردد دام بر تنوع گونه های گیاهی زیراشکوب و خصوصیات خاک در جنگل های زاگرس

مقدمه: فعالیت­های جوامع محلی از جمله دامداری ممکن است به­طور مستقیم و غیرمستقیم سبب تغییراتی در ویژگی­های کیفی خاک شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرهای تردد دام بر تنوع گیاهی زیراشکوب و مشخصههای فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک در یک مسیر دائمی تردد دام در قسمتی از جنگل­های زاگرس (دلفان-لرستان) انجام گرفت.مواد و روش­ها: نمونه­برداری از خاک روی مسیر براساس طرح منظم تصادفی انجام گرفت. در مسیر مالرو با نقطه شروع تصادفی ده قطعه ­نمونه یک مترمربعی با فواصل ۱۰۰ متری پیاده شد. در هر قطعه­ نمونه سه نمونه خاک از عمق ۱۵ سانتی­متری جمع­آوری شد. به موازات مسیر تحت بررسی، در عرصه جنگل (دست کم ۱۰۰ متر فاصله از مرکز مسیر) ده قطعه ­نمونه با فواصل ۱۰۰ متری پیاده و نمونه­های خاک جمع­آوری شد. به­منظور بررسی شاخص­های تنوع زیستی، فهرست و تعداد گونه­های علفی زیراشکوب در قطعه ­نمونه­های یک متر مربعی بررسی شدند. خصوصیات خاک شامل ویژگی­های فیزیکی (بافت و وزن مخصوص ظاهری خاک)، شیمیایی (کربن آلی، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، سدیم، واکنش و هدایت الکتریکی خاک) و زیستی (کرم­های خاکی) نیز محاسبه شدند.یافته­ها: نتایج نشان داد که از نظر خصوصیات فیزیکی، بافت خاک در مسیر مالرو و عرصه جنگل یکسان است (بافت خاک شنی- لومی). درحالی ­که وزن مخصوص ظاهری اختلاف معنی­داری نشان داد و مقدار آن در مسیر مالرو (۲/۲ گرم بر سانتی­متر مکعب) بیشتر از عرصه جنگل (۵۳/۱ گرم بر سانتی­متر مکعب) بود. مقادیر نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کربن و مواد آلی در عرصه جنگل (به­ترتیب ۷۸/۰، ۴۰/۲، ۲۹/۷، ۸۲/۵ و ۷۸/۱۰ درصد) بیشتر از مسیر مالرو (به­ترتیب ۶۷/۰، ۳۹/۱، ۴۶/۵، ۶۰/۱ و ۹۶/۲ درصد) بود. در مقابل، مقادیر کلسیم و منیزیم خاک در مسیر مالرو (به­ترتیب ۲۹/۰ و ۰۰۰۸۵/۰ درصد) بیشتر از عرصه جنگل (به­ترتیب ۲۶/۰ و ۰۰۰۸۲/۰ درصد) بود. در خصوص واکنش خاک، هدایت الکتریکی و سدیم اختلاف معنی­داری بین عرصه جنگل و مسیر مالرو مشاهده نشد. همچنین بررسی ماکروفون خاک نشان داد اختلاف معنی­داری بین بیشتر مشخصه­های ماکروفون بین عرصه جنگل (فراوانی در متر مربع = ۶/۳۰، زی­توده تر = ۰۵/۲ گرم در متر مربع، زی­توده خشک = ۲۸/۱ گرم در متر مربع) و مسیر مالرو (فراوانی در متر مربع = ۱/۱۳، زی­توده تر = ۳۸/۱ گرم در متر مربع، زی­توده خشک = ۸۱/۰ گرم در متر مربع) وجود دارد. بررسی تنوع گیاهی زیراشکوب نشان داد که شاخص غنای مارگالف و شاخص­های تنوع شانون- وینر، بریلوئین و N هیل در عرصه جنگل بیشتر از مسیر مالرو بود.نتیجه­گیری: نتایج کلی این پژوهش نشان داد که تردد دام در مسیرهای مالرو، اثرهای منفی چشمگیری بر خصوصیات خاک و پوشش گیاهی دارد.

کلیدواژه ها:

حاصلخیزی خاک ، زاگرس مرکزی ، شاخص های تنوع زیستی ، ماکروفون خاک ، مسیر مالرو