برون از پرده؛ «جستاری در تصاویر بر ساخته نظامی با ابزار موسیقی در پنج گنج»

نظامی از جمله شعرای مشهور در ترکیب سازی است. از میان واژگانی که در خمسه برای آفریدن تصاویر بکر مورد توجه قرار گرفته نام آلات و اصطلاحات مربوط به موسیقی است. نظامی ضمن آشنایی کامل با ابزار و اصطلاحات موسیقی، آنها را در سه زمینه بزم، رزم و مسائل عرفانی و زاهدانه – متناسب با محتوای هر یک از مثنوی های خمسه - به خوبی به کار گرفته است. در مخزن الاسرار این ابزار در خدمت زهد و عرفان قرار گرفته اند، حال آنکه محتوای بزمی خسرو و شیرین ایجاب می کند ترکیبات در خدمت بزمها و عاشقانه ها باشد. همچنین از آنجا که لیلی و مجنون داستان عشقی نافرجام است این ابزار برای بیان لحظات دردآلود و اندوهبار دو عاشق به کار رفته اند، از سوی دیگر چون هفت پیکر دنیایی هوس آلود را مصور می کند، بنابراین ابزار موسیقی، هوس و شور و تمایلات نفسانی را به اوج می رسانند. در شرفنامه نیز که داستان کشور گشاییهای اسکندر است، موسیقی رزمی کاربرد بیشتر و بهتری دارد. نظامی در اقبالنامه دوباره مجال پیدا می کند مانند مخزن الاسرار به اخلاق بگراید و موسیقی را به خدمت مضامین حکمی درآورد بنابراین نظامی با مهارتی که از خود به خرج داده با این ابزار متناسب با موضوع تصاویری بکر آفریده است.

کلیدواژه ها:

Key words: Nezami ، Music ، Simily ، Metaphore ، Depicting ، کلید واژه: نظامی ، موسیقی ، تشبیه ، کنایه ، استعاره ، تصویرسازی.