ساختار نمایشی طومارهای نقالی بر پایه نظریه سوریو

نمایش های سنتی ایرانی گنجینه کمتر کشف­شده ای از فرهنگ و ادب ایرانیان به شمار می آیند که کمتر بدان توجه شده است. هنر نقالی که در فهرست میراث ناملموس در خطر یونسکو هم به ثبت رسیده است از این قاعده مستثنا نیست. طومار نقالی در واقع متن نمایشی مردمی است که مانند هر متن نمایشی دیگر از ساختار پیروی می کند. از آنجایی که این طومارها از منظر نمایشی کمتر مطالعه شده اند، ساختار نمایشی طومارهای نقالی تا به حال شناسایی و تبیین نشده اند. در این نوشتار با مطالعه موردی طومار نقالی سام نامه با تکیه بر نظریه کارکردهای اتین سوریوی ساختارگرا تلاش شد تا این ساختار ترسیم شود. با بررسی اکتشافی روشن شد که طومار نقالی سام نامه بر بنیاد یک قصه فراگیر اصلی و دو قصه فراگیر فرعی که هر یک از شماری خرده داستان شکل گرفته شده اند، ساخته و پرداخته شده است. قصه های فراگیر آرایش خرده داستان ها را چنان طرح افکنده اند که مخاطب را با خود به درون هزارتویی از رویدادها می کشاند. از سوی دیگر خرده داستان های طومار ارتباط اندام­وار با یکدیگر ندارند؛ اما به واسطه آن که جزئی از یکی از قصه های فراگیر سه­گانه به شمار می آیند ابتدا و پایان آن­ها برگرفته از یکی از قصه های فراگیر است و این ویژگی پیوستار مجالس نقل را می تواند تضمین کند. در این هزارتو کارکردها بر دوش اشخاصی است که خلاف ساختار پیچیده طومار، تک ساحتی اند؛ درنتیجه تمرکز بر رویدادها خواهد بود و نه اشخاص.

کلیدواژه ها:

Tumār ، Naqqāli ، Sām-nāme ، Etienne Souriau ، Iranian Theatre. ، واژه های کلیدی: طومار نقالی ، سام نامه ، کارکردهای شش گانه اتین سوریو ، قصه فراگیر ، خرده داستان.