خوش نوایی و گوش نوازی در «آییکه» (لالایی های سیستان)

آییکه (â?i:ka) نوعی لالایی است که در منطقه سیستان به این نام خوانده می­شود. آییکه علاوه بر کارکرد لالایی، در گذشته کارکردهای دیگری هم داشته است. یکی از کارکردهای آن این بوده است که برای حیوانات نیز خوانده می­شده است. از سوی دیگر، هرگاه خطر حمله دشمنان وجود داشته است، زنان با خواندن آییکه، دیگران را از وجود دشمن آگاه می­کردند. با توجه به اینکه آییکه معمولا برای کودک با آواز خوش خوانده می­شود، خوش نوایی و موسیقایی بودن آن، اهمیت فراوانی دارد. نوشته حاضر به این پرسش اصلی پاسخ می­دهد که چه ویژگی­هایی را می توان برای گوش نوازی و خوش نوایی آییکه­های سیستانی برشمرد؟ نتیجه تحقیق حاکی از کاربرد وزن عروضی، قافیه و ردیف، انواع تکرار، و موسیقی معنوی، باوجود قواعد منحصربه فرد در آوردن قافیه، وجود صنعت تکرار به گونه­های مختلف تکرار واج، واژه، عبارت، مصراع و... است. تاکنون آییکه­های سیستان، در کتابی مستقل جمع آوری نشده و تنها در کتاب­های مختلفی که به فرهنگ عامیانه سیستان پرداخته­اند، نمونه­هایی از آییکه آورده شده است. بنابراین، در این مقاله از دو روش تحقیقی بهره برده شده است. برخی از آییکه­هایی که در آثار مختلف موجود بوده است، به روش کتابخانه­ای گردآوری شده است، اما بخش زیادی از آییکه­های به کاربرده شده در این پژوهش، به روش میدانی جمع آوری شده است. پس از آن با روش تحلیلی، جنبه­های گوناگون موسیقایی و خوش نوایی آییکه توصیف شده است.

کلیدواژه ها:

â?i:ka ، song ، Sistani dialect ، prosody ، row ، rhyme ، repetition. ، آییکه ، ترانه ، گویش سیستانی ، عروض ، ردیف ، قافیه ، تکرار