آیکونولوژی نگاره اسب در چند قالی معاصر خراسان جنوبی

خراسان جنوبی یکی از مراکز قالی بافی ایران است که گستره متنوعی از انواع نقوش گیاهی، انسانی و حیوانی دارد. آنچه از بررسی نقوش فرش این استان به دست آمده، جنبه نمادین آن است که در بیان اولیه تصویری، حکایت از نوعی تزئین دارند که باعث ایجاد حسی لطیف و زیبا در آدمی می شود ولی بسیاری از این نقوش حاوی مفاهیم نمادین هستند مانند انواع نگاره های گیاهی، انسانی و حیوانی، تنوع این نقوش باعث گردید تا در این مقاله به آیکونولوژی نگاره اسب با رویکرد پانوفسکی، در سه قالیچه از خراسان جنوبی که به صورت هدفمند انتخاب گردیده پرداخته شود. در این پژوهش الگوی تصویری اسب در سه نمونه از قالیچه های معاصر و در دسترس خراسان جنوبی مورد نظر است. بر این اساس، با استفاده از رویکرد آیکونولوژی، تلاش می شود با رمزگشایی منظر تاریخی، معانی ذاتی و محتوایی نگاره اسب مورد خوانش قرار گیرد. آیکونولوژی یا شمایل شناسی شاخه ای از واکاوی آثار هنری در مطالعات تاریخی است، که در سه مرحله؛ به توصیف، تحلیل و در نهایت تفسیر آثار می پردازد. ازاین رو، پژوهش حاضر با تکیه بر نظریه پانوفسکی و با روش توصیفی و تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای بوده است. از اهداف این پژوهش، دستیابی به سیر تحول و شناسایی ریشه فرمی این نقش مایه بر مبنای داده های فرهنگی ایران به جهت شناخت بهتر، معنا و جایگاه اسب از گذشته تا به امروز بوده است. در بیان نتایج این پژوهش، می توان گفت رایج ترین فرم تصویری اسب در قالیچه های مورد مطالعه اسبی است همراه با زین و سوار، در حال تاخت وتاز در صحنه شکار و ریشه فرمی آن به ۲۰۰۰ ق. م و بر روی مفرغ های لرستان بازمی گردد و احتمالا خویشکاری خود را وامدار سرزمین های همجوار، بوده است. اسب در قالی های مورد مطالعه نماد آزادی، قدرت و پیروزی است، همچنین این نگاره بار معنایی مثبت خود را از هزاره های قبل از میلاد تا دوران معاصر به-عنوان مرکب خدایان، پادشاهان بر روی قالی های خراسان جنوبی حفظ کرده است.

کلیدواژه ها:

آیکونولوژی ، نقش مایه اسب ، قالی ایرانی ، خراسان جنوبی.