تیپ دختر پوستین پوش در فهرست آرنه تامپسون و بررسی روایت های ایرانی و عربی آن

«دختر پوستین پوش» نام تیپی است که در آن دختری از آزار پدر می گریزد. او برای گریز راه چاره ای می جوید و چاره را در پوستینی می یابد که از سر تا به پایش را بپوشاند. این تیپ که در فهرست آرنه تامپسون با شماره ۵۱۰B کلاسه شده و «پوست الاغ» نام دارد در طبقه بندی قصه های ایرانی «خاکسترنشین» و در طبقه بندی قصه های عربی «پیراهنی مانند آفتاب، پیراهنی مانند ماه و پیراهنی مانند ستارگان» نام دارد. از آنجا که تیپ یادشده چندان میان پژوهشگران ادبیات مردمی ایران زمین شناخته شده نیست جستار پیش رو می کوشد آن را شناسانده و افزون براین با بهره گیری از مجموعه آثاری که در آن قصه های مردمی ایران و نیز سرزمین های مصر، عربستان، مراکش، سودان، فلسطین، عراق و اردن گرد آمده، روایت های ایرانی و عربی اش را بررسد تا دریابد این روایت ها را به چند دسته می توان تقسیم کرد. بررسی های انجام گرفته نشان می دهد که برمبنای راه چاره دختر برای گریز از خان ومان پدری می توان روایت های این تیپ را به سه دسته تقسیم کرد: ۱. ۵۱۰B. دختر پنهان شده در شیء؛ ۲. ۵۱۰B. دختر پوستین پوش/آدمک چوبی؛ ۳. ۵۱۰B. دختر و برادرش. علاوه براین پژوهش حاضر با تکیه بر الگوی فرامتنی پراپ درپی یافتن باورها و آیین های سازنده «دختر پوستین پوش» است. اسطوره و آیین های یافت شده در کیش زروان و مزداپرستی را می توان خاستگاهی برای این تیپ در قصه های ایرانی دانست، چراکه از آمیزش اهورامزدا با مادر، خواهر و دختر خود یاد کرده و «خویدوده» را کنشی آیینی و سپند می داند.

کلیدواژه ها:

Fairy tales ، type of a girl in a fur coat ، Cinderella ، Donkey skin motif ، type ۵۱۰B ، wooden doll ، gold candlestick ، seeker-hero and victim-hero ، function ، myth & religion ، Propp hypertext pattern. ، قصه پریان ، تیپ دختر پوستین پوش ، تیپ۵۱۰B ، آدمک چوبی ، چلچراغ طلا ، قهرمان قربانی و قهرمان جست وجوگر ، الگوی فرامتنی پراپ