کنکاشی جامعه شناختی در تحولات منابع هویتی در ایران

هویت ملی ایرانیان مسئله تاریخی بوده و توافق قطعی بر این نکته تاریخی وجود دارد که ایرانیان موجود در طی تاریخ طولانی خود همواره با یکدیگر نزدیک بوده و در درون حدود جغرافیایی معینی می­زیسته­ اند که در اداره یا دفاع از آن نقش داشته ­اند. نتیجه این تاریخ مشترک و طولانی، علیرغم بعضی تفاوت­ها، گسست­ها و انقطاع­های تاریخی، حاکمیت فضای چندگانگی فرهنگی قومی و تنوع هویتی چیزی جز انسجام و یکپارچگی اجتماعی نبوده است. ایرانیان از گذشته های دور تاریخی خود تا به امروز یک ملت بوده اند این در حالی است که هیچ کدام از همسایگان امروزی کشور ما تجربه ملت بودن را به مانند ایرانیان نداشته اند. هدف این مقاله ارائه تحلیل جامعه شناختی از تحولات منابع هویتی در جامعه ایران می باشد. ابتدا برای روشن شدن مفهوم «هویت» و «هویت ملی» که ازجمله مفاهیم پیچیده و بغرنج حوزه علوم اجتماعی به فضای مفهومی این دو مقوله پرداخته می شود و در ادامه برای بررسی سیر تحول منابع هویت در ایران در دوره های مختلف از ایران باستان یعنی از زمان شکل گیری هویت ایرانی تا عصر حاضر پرداخته می شود. تاریخ هویت ملی ایرانی به پنج دوره مشخص با منابع و عناصر خاص خود در نظر گرفته شده است که ازجمله آن ایران دوره باستان، ایران دوره اسلامی، ایران شیعی دوره صفویه، ایران دوره گذار قاجاریه و در آخر ایران دوره معاصر، همچنین سعی شده در هر دوره، عناصر مقوم هویت ملی مشخص و بحران ها و گسست­هایی که هویت ایرانی با آن ها مواجه شده و در عناصر هویت ملی رخ داده، مورد تجزیه وتحلیل قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

هویت ملی ، جامعه ایرانی ، دین اسلام ، مذهب تشیع ، مدرنیته