دولت مطلوب بر مبنای دو قرائت از نظریه مردم سالاری دینی

در یک نگاه کلی دو برداشت و قرائت از مفهوم مردم سالاری در میان نظریه پردازان مطرح است: (۱) مردم سالاری به عنوان شکل حکومت و روش حکومت داری؛ در این برداشت، مردم سالاری، خود هدف نیست و مطلوبیت ذاتی ندارد، بلکه ابزار و وسیله ای برای یکی از امور ذیل است: «تحقق یا فعلیت حکومت»، «بقاء و تداوم آن»، «ثبات حکومت و دوری آن از بحران»، «کارآمدی و کارایی حکومت» و «مشروعیت (مقبولیت) و حقانیت یافتن حکومت از منظر ناظر بیرونی». (۲) مردم سالاری به عنوان فلسفه و مبنای حکومت؛ در این برداشت، مردم سالاری، خود به تنهایی هدف یا یکی از اهداف حکومت می باشد که مطلوبیت و ارزش ذاتی داشته و عامل مشروعیت بخشیدن و حقانیت یافتن حکومت می گردد. در این راستا، سوال اصلی پژوهش حاضر این است که دولت مطلوب در نظریه های مردم سالاری دینی قائل به ولایت فقیه، چگونه دولتی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نشان داده شد که دیدگاه های علمای شیعه در خصوص دولت مطلوب در عصر غیبت که با نظریه مردم سالاری دینی و ولایت فقیه هم تناسب داشته باشد، به دو صورت کلی مطرح شده است: الف) نظریه ای که مبنای مشروعیت دینی دولت را نصب از جانب خدا، پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) می داند. در این دیدگاه، دولت مطلوب، دولتی است که صرفا مشروعیت الهی داشته باشد و مقبولیت مردمی در مطلوبیت ذاتی آن نقشی ایفا نمی کند. ب) نظریه ای که مبنای مشروعیت دینی دولت را الهی- مردمی می داند. در این دیدگاه، مردم سالاری یک بعد مبنایی و ارزشی از دولت اسلامی است که بدون آن، اسلامیت نظام سیاسی تکمیل نمی شود و به عبارت دیگر، نظام سیاسی، مطلوب نمی گردد.

کلیدواژه ها:

مردم سالاری دینی ، دولت مطلوب ، نظریه نصب ، مشروعیت ، نظریه الهی- مردمی مشروعیت و قرائت