قاعده دفع افسد به فاسد در فقه و حقوق کیفری اسلام

نبض عمومی عالم تکوین و تشریع در جهت جلب منفعت و دفع مفسده می‎زند اما گاهی به دلیل وجود تزاحم در عالم در موارد زیادی پیش می‎آید که انسان در میان دو مفسده و یا بیشتر قرار می‎گیرد که لابد از ارتکاب یک و یا چند تا از این مفاسد است، عقل انسان بدون معطلی مشغول محاسبه بین بیشترین و کمترین مفسده می‎گردد و در صورت تشخیص در ارتکاب فاسد برای دفع افسد درنک نمی‎کند، حتی در مورد حیوانات این موضوع کاملا مشهود است، از این که عالم تشریع در اصل وجودی و بسیاری از اصول جدای از عالم تکوین نیست با بررسی داده‎های قرآنی، روایی و آرای فقها بیانگر اشتراک در اصل دفع افسد به فاسد می‎باشد، گرچه برخی از محققین دفع افسد به فاسد را به عنوان یک قاعده فقهی بیان نمودند ولی آنچه که از تبیین و تحلیل آیات و رایات بدست می‎آید نه تنها که این یک قاعده، بلکه فراتر از آن و یک جهت دهنده و تعیین کننده مسیر حرکت به سوی هدف است که نه استثناء می‎پذیرد و نه در معارضات مغلوب می‎شود، قابل توجیه هم نیست که شارع حکیم گاهی برای فرار از فاسد حکم به وجوب و یا جواز ارتکاب افسد را بدهد. قانون گذاران اسلامی هم با الهام از شارع حکیم دفع افسد به فاسد را تصویب نمودند.

کلیدواژه ها:

قاعده ، دفع افسد ، اهم و مهم ، جهت شریعت ، امر فطری ، نبض هستی