بهره وری مصرف آب در روش آبیاری قطره ای زیرسطحی زراعت یونجه

یکی از شاخص های بهره وری آب کشاورزی شاخص بهره وری فیزیکی است که از نسبت عملکرد محصول به حجم آب کاربردی (مجموع حجم آب آبیاری و بارندگی موثر) به دست می آید. علاوه بر بهره وری فیزیکی، بهره وری اقتصادی آب نیز عبارت است از درآمد ریالی یا دلاری حاصل از هر متر مکعب آب مصرفی برای تولید محصول. روش آبیاری قطره ای زیر سطحی در کشور ما نیز به دلیل وجود ابهامات و برخی نقاط تاریک و نامشخص در خصوص کارآمدی آن برای محصولات زراعی (گرفتگی خروجی ها، تجمع نمک، خطر انسداد لوله ها توسط ریشه) توسعه نیافته است. این نگرانی ها می طلبد که قبل از هرگونه توسعه این روش برای محصولات مختلف، پژوهش های لازم صورت پذیرد. بنابراین انجام هرگونه پژوهشی در خصوص کارآیی این روش برای یونجه که یک گیاه ارزشمند علوقه ای و اما پرمصرف از نظر آب است، ضروری است. پژوهشی که مقاله حاضر برگرفته از نتایج آن است، با هدف بررسی اثر روش آبیاری قطره ای زیر سطحی بر عملکرد، حجم آب کاربردی، بهره وری مصرف آب محصول یونجه و تعیین فاصله و عمق مناسب لوله های فرعی انجام شد. نتایج نشان داد، اثر فاصله لوله های فرعی بر عملکرد ماده خشک و بهره وری آب (مجموع آب آبیاری و بارندگی موثر) در سطح یک درصد معنی دار بود، اما اثر عمق نصب لوله ها بر عملکرد و بهره وری آب معنی دار نشد. اثر متقابل فاصله و عمق لوله های فرعی بر عملکرد و بهره وری آب معنی دار شد. بین عملکرد تیمارها با فاصله لترال ۸۰ و ۱۰۰ سانتی متر اختلاف معنی داری وجود نداشت. اما با افزایش فاصله لترال ها از ۸۰ به ۱۲۰ سانتی متر، مقدار عملکرد کل ۲۳۰۳ کیلوگرم در هکتار کاهش یافت (۱۲ درصد). براساس تحلیل اقتصادی، فاصله ۱۰۰ سانتی متر برای لوله های فرعی در خاک ها با بافت متوسط به سنگین مقرون به صرفه بوده و کاهش عملکرد آن در مقایسه با تیمار ۸۰ سانتی متری قابل چشم پوششی است (۵۴۵ کیلوگرم در هکتار معادل ۳ درصد). با توجه به عملکرد تیمارها و هزینه های روش آبیاری قطره ای زیر سطحی، تیمار یا فاصله لترال های ۱۰۰ و عمق ۴۵ سانتی متر به عنوان تیمار برتر پیشنهاد شد. بهره وری مصرف آب در همه تیمارهای آبیاری قطره ای زیر سطحی از روش آبیاری سنتی بیشتر بود.

کلیدواژه ها:

مدیریت آبیاری ، بهره وری آب ، آبیاری قطره ای ، علوفه