سکولارشدن جایگاه مسجد در زیست شهری دوره معاصر؛ مطالعه موردی بافت پیرامون حرم رضوی علیه السلام

محمدرضا قائمی نیک; محمد سلطانیه

سکولارشدن جایگاه مسجد در زیست شهری دوره معاصر؛ مطالعه موردی بافت پیرامون حرم رضوی علیه السلام

محل انتشار: فصلنامه مطالعات فرهنگ ارتباطات، دوره: 25، شماره: 68

سال انتشار: 1403

نوع سند: مقاله ژورنالی

زبان: فارسی

مشاهده: 37

فایل این مقاله در 36 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

دریافت فایل کامل مقاله

صدور گواهی نمایه سازی
من نویسنده این مقاله هستم

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

https://civilica.com/doc/2132451

شناسه ملی سند علمی:

JR_JCCS-25-68_005

تاریخ نمایه سازی: 21 آذر 1403

چکیده مقاله:

مطابق با نظریات جامعه شناسی در غرب، تمایز میان نظم اجتماعی دینی و سکولار، در فقدان عناصر یا نهادهای دینی در حیات اجتماعی نیست، بلکه وابسته به اصالت یا عدم اصالت دین و نهادهای دینی در نظم اجتماعی است. حرم ها، مساجد و نهادهای مشابه نظیر حسینیه ها و تکایا به عنوان یکی از عناصر اصیل شهرهای اسلامی، نظم اجتماعی شهرهای ایرانی را شکل می داده اند. در این مقاله با بهره گیری از نسخه اصلاح شده تبارشناسی میشل فوکو، با مطالعه تحولات تاریخی مشهد و بافت پیرامون حرم رضوی، نشان داده شده است که شهر مشهد که به لحاظ تاریخی در گراگرد حرم مطهری رضوی شکل گرفته بود، پیش از دوره معاصر، با اصالت حرم مطهر و نقش آفرینی مساجد در محلات، نظم دینی داشته است؛ در حالی که در دو موج مدرنیزاسیون رضاخان، برنامه های عمرانی دوره پهلوی دوم و برنامه های توسعه دهه ۱۳۷۰ شمسی در ذیل طرح طاش، اتحاد محلات و نهادهای شهری با حرم مطهر گسسته شده و مساجد از محوریت نظم شهری به حاشیه رانده شده اند.

کلیدواژه ها:

مسجد ، حسینیه ، نظم اجتماعی ، مشهد ، بافت پیرامون حرم رضوی

نویسندگان

محمدرضا قائمی نیک

عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران، (نویسنده مسئول) ghaeminik@razavi.ac.ir

محمد سلطانیه

عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران، m.soltanieh@razavi.ac.ir

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :

منابع و ماخ ...
ابراهیمی کیایی، هادی (۱۴۰۰). مسجد به مثابه حوزه عمومی و ...
اصطخری، ابراهیم بن محمد (۱۳۷۳). ممالک و مسالک. ترجمه محمد ...
افخمی، امیررضا و عباسی، نوشین (۱۴۰۱). بازشناختی بر سازماندهی فضایی ...
امیرپور، مهناز و دیگران (۱۴۰۰). شناسایی الگوی مطلوب تعامل شهرداری ...
برازش، محمدرضا (۱۳۹۲). مشهد. مشهد: آفتاب هشتم توس ...
بیگلری، اسفندیار (۱۳۵۵). بازارهای ایران، نشریه هنر و مردم، شماره ...
توسلی، محمود (۱۳۸۱). اصل ارتباط در طراحی شهری، نشریه هنرهای ...
توسلی، وحید (۱۳۹۶). ارزش های تاریخی حرم مطهر رضوی در ...
حبیبی، سیدمحسن و اهری، زهرا (۱۳۷۸). معماری شهری مسجد در ...
حبیبی، محسن (۱۳۷۵). از شار تا شهر، تحلیلی تاریخی از ...
حقیقت نائینی، غلامرضا (۱۳۷۸). نقش متقابل مساجد و شهر از ...
خادمیان، کاظم (۱۳۸۰). فرهنگ جغرافیایی ایران (خراسان)، کارکنان وزارت جنگ ...
دورکیم، امیل (۱۳۸۳). صور بنیادین حیات دینی، ترجمه باقرپرهام، تهران، ...
رضوانی، علیرضا (۱۳۸۴). در جستجوی هویت شهری مشهد، تهران: انتشارات ...
رهنما. محمدرحیم (۱۳۷۶). حسینیه ها در بافت تاریخی مشهد، نشریه ...
رئیس زاده، مهناز و مفید، حسین (۱۳۷۸). مسجد در معماری ...
رئیسی، محمدمنان و محمدعلی نژاد، فاطمه (۱۴۰۰). مقیاس و مدل ...
سرخیلی، الناز و پورجعفر، محمدرضا و رفیعیان، مجتبی (۱۳۹۳). سنجش ...
سیدمن، اسیتون (۱۳۹۶). کشاکش آراء در جامعه شناسی، ترجمه هادی ...
سیدی، مهدی (۱۳۷۸). تاریخ شهر مشهد (از آغاز تا مشروطه)، ...
سیدی، مهدی (۱۳۹۲). نگاهی به جغرافیای تاریخی شهر مشهد، مشهد: ...
شیعه، اسماعیل؛ قهرمانی، هومن؛ و غلامی، گل آسا (۱۳۹۲). بررسی ...
صدری کیا، سمیه (۱۳۹۴). اصول توسعه کالبدی حرم مطهر رضوی ...
طلائی، امین اله، دولت آبادی، فریبرز و بذرافکن، کاوه (۱۴۰۱) ...
علی الحسابی، مهران و دیگران (۱۴۰۱). تاثیر جهانبینی اسلامی در ...
عمادی، زهره (۱۳۷۸). «حضور مسجد در بازار تهران»، منتشره در: ...
فارابی، ابونصر (۱۳۶۱). اندیشه های اهل مدینه فاضله، ترجمه و ...
فاضلی، نعمت الله (۱۳۸۷). «مسجد و مدرنیته: مروری تحلیلی و ...
فقیه حبیبی، علی و صداقتی، کیوان (۱۴۰۰). سازمان اداری مسجد ...
قلندریان، ایمان و لطیفی، غلامرضا و شیخی، محمد (۱۳۹۱). بررسی ...
کچویان، حسین و زائری، قاسم (۱۳۸۸). ده گام اصلی روش ...
کرایب، یان (۱۳۸۴). نظریه اجتماعی کلاسیک: مقدمه ای بر اندیشه ...
ماهوان، احمد (۱۳۸۳). تاریخ مشهد الرضا. مشهد: ماهوان ...
متولی حقیقی، یوسف (۱۳۹۲). تاریخ معاصر مشهد. پژوهشی پیرامون تاریخ ...
مروتی، سهراب؛ و دارابی، فرشته (۱۳۹۳). ارائه مدل ارزیابی شهر ...
مستوفی، حمدالله (۱۳۷۸). نزهه القلوب، تصحیح: محمد دبیر سیاقی. تهران: ...
عملکرد حکومت صفویه پیرامون کانون ها و مراکز شکل گیری افکار عمومی [مقاله ژورنالی]
بازشناسی نقش مسجد در هویت و روند توسعه شهرهای اسلامی [مقاله کنفرانسی]
میرسلامی، مهسا و عمرانی پور، علی (۱۴۰۱). نقش شاخص های ...
میرفندرسکی، محمدامین (۱۳۷۸). مسجد به مثابه اندامی از شهر، منتشره ...
میلبنک، جان (۱۳۹۶) الاهیات و نظریه اجتماعی، ترجمه شهناز مسمی ...
نجیب، نسرین و دیگران (۱۳۹۴). بررسی سیر تحول ویژگی های ...
نطاق، محمدجواد و حسین زاده، مهدی (۱۴۲۰). بررسی سیر تحولات ...
نقی زاده، محمد (۱۳۷۸). مسجد کالبد مسلط بر مجتمع اسلامی، ...
نقی زاده، محمد؛ و امین زاده، بهرام (۱۳۸۲). مراسم محرم ...
وبر، ماکس (۱۳۸۴). اخلاق پروتستان و روح سرمایه داری، ترجمه ...
Afkhami, Amir Reza & Abbasi, Noushin (۲۰۲۲). "A Reconceptualization of ...
Aksamija, Azra (۲۰۱۹). Mosques and Modernity: A Study of the ...
Alal-Hesabi, Mehran & et al. (۲۰۲۲). "The Role of the ...
Amirpour, Mahnaz & et al. (۲۰۲۱). "Identifying the Ideal Pattern ...
Barazesh, Mohammad Reza (۲۰۱۳). Mashhad. Mashhad: Aftab-e Hashtom Tous. [In ...
Biglari, Esfandiar (۱۹۷۶). "The Markets of Iran”, Art and People, ...
Bozdoğan, Sibel (۲۰۰۱). Modernism and Nation Building: Turkish Architectural Culture ...
Collins, Randall (۱۹۹۰). Weberian sociological theory, Cambridge: Cambridge university press ...
Craib, Ian (۲۰۰۵). Classical Social Theory: An Introduction to the ...
Durkheim, Emile (۲۰۰۴). The Elementary Forms of Religious Life, translated ...
Faqih Habibi, Ali & Sedaqati, Keyvan (۲۰۲۱) "The Administrative Organization ...
Farabi, Abū Nasr (۱۹۸۲). Thoughts of the People of the ...
Fazeli, Nematollah (۲۰۰۸). "The Mosque and Modernity: An Analytical and ...
Grigor, Talinn (۲۰۱۱). Modern Architecture in Iran. Charlottesville, University of ...
Habibi, Mohsen (۱۹۹۶). From Town to City: A Historical Analysis ...
Habibi, Seyed Mohsen & Ahari, Zahra (۱۹۹۹). "Urban Mosque Architecture ...
Haghighat-Naeini, Gholam Reza (۱۹۹۹). "The Interrelationship of Mosques and Cities ...
Holod, Renata; Khan, Hasan-Uddin (Eds.) (۱۹۹۷). Islamic Architecture and Modernity. ...
Ibrahimi Kiaei, Hadi (۲۰۲۱). "The Mosque as a Public Sphere ...
Imadi, Zohreh (۱۹۹۹). "The Presence of the Mosque in the ...
Isenstadt, Sandy; Rizvi, Kishwar; Yeomans, Richard (Eds.) (۲۰۰۸). Modernism and ...
Istakhri, Ebrahim ibn Mohammad (۱۹۹۴). Countries and Paths. Translated by ...
Kachuyan, Hossein & Zaeri, Ghasem (۲۰۰۹). "Ten Main Methodological Steps ...
Khademian, Kazem (۲۰۰۱). Geographical Culture of Iran (Khorasan), Personnel of ...
Mahavan, Ahmad (۲۰۰۴). History of Mashhad al-Reza, Mashhad: Mahavan. [In ...
Manouchehri, Ali & et al. (۲۰۲۲). "The Role of the ...
Mehri, Abdul Karim & Ibrahimi Dehkordi, Amin (۲۰۱۷). "Revisiting the ...
Milbank, John (۲۰۱۷). Theology and Social Theory, translated by Shahnaaz ...
Mirfendereski, Mohammad Amin (۱۹۹۹). "The Mosque as an Organ of ...
Mirsalami, Mahsa & Omrani Pour, Ali (۲۰۲۲). "The Role of ...
Morovati, Sohrab; & Darabi, Fereshteh (۲۰۱۴). "Providing a Model for ...
Mostofi, Hamdollah (۱۹۹۹). Nuzhat al-Qolub, edited by Mohammad Dabir Siaghi, ...
Motavalli Haghighi, Youssef (۲۰۱۳). Contemporary History of Mashhad: A Study ...
Naghizadeh, Mohammad (۱۹۹۹). "The Mosque as the Dominant Structure of ...
Naghizadeh, Mohammad; & Aminzadeh, Bahram (۲۰۰۳). "The Mourning Ceremony of ...
Najib, Nasrin & et al. (۲۰۱۵). "Examining the Evolution of ...
Nattaq, Mohammad Javad & Hosseinzadeh, Mehdi (۲۰۴۰). "Examining the Course ...
Qalandariyan, Iman; Latifi, Gholam Reza; & Sheikh, Mohammad (۲۰۱۲) "Examining ...
Raeis zadeh, Mahnaz & Mofid, Hossein (۱۹۹۹). "The Mosque in ...
Raeisi, Mohammad Manan & Mohammadi Nejad, Fatemeh (۲۰۲۱). "The Scale ...
Rahnama, Mohammad Rahim (۱۹۹۷). "Hosseiniyahs in the Historical Texture of ...
Rezvani, Alireza (۲۰۰۵) In Search of Urban Identity in Mashhad, ...
Sadri Kia, Somayeh (۲۰۱۵). "The Principles of Spatial Development of ...
Sarkheili, Elnaz; Pourjafar, Mohammad Reza; & Rafieian, Mojtaba (۲۰۱۴). "Assessing ...
Seidman, Steven (۲۰۱۷). The Clash of Opinions in Sociology, translated ...
Seyedi, Mehdi (۱۹۹۹) History of Mashhad City (From the Beginning ...
Seyedi, Mehdi (۲۰۱۳) A Look at the Historical Geography of ...
Shia, Ismail; Ghahramani, Hooman; & Golami, Golasa (۲۰۱۳). "Examining the ...
Talaei, Aminollah; Dowlatabadi, Fariborz; & Badrafkan, Kaveh (۲۰۲۲). "The Role ...
Tavassoli, Mahmoud (۲۰۰۲). "The Principle of Communication in Urban Design”, ...
Tavassoli, Vahid (۲۰۱۷). "The Historical Values of the Holy Shrine ...
Voegelin, Eric (۱۹۹۹). History of political ideas, vol ۸, crisis ...
Weber, Max (۲۰۰۵). The Protestant Ethic and the Spirit of ...

نمایش کامل مراجع