ترجیح روایات معلل در مقام تعارض

تعارض یکی از موضوعات مبتلابه در روند استنباط فقهی است و مبانی مختلف در شیوه حل تعارض میان ادله شرعی و ریزموضوعات آن تاثیر بسزایی در اختلاف فتوای مجتهدان دارد. یکی از ریزموضوعات در حوزه علاج تعارض اعتبارسنجی مرجحات در این حوزه است. رویه قابل توجه در میان فقها ترجیح و مقدم داشتن روایتی است که مشتمل بر ذکر تعلیل باشد. البته ترجیح روایت معلل مخالفانی هم میان اندیشمندان فقهی و اصولی دارد. با توجه به اهمیت مسئله تعارض و کاربرد فراوان این نوع ترجیح، این نوشتار با روش تحلیلی توصیفی بررسی ترجیح روایات معلل را هدف گذاری کرده است. این پژوهش با پیش فرض جواز گذار به مرجحات غیرمنصوصه به بررسی اصطلاح، اعتبار، کیفیت، و شرط ترجیح روایات معلل پرداخته و سپس با جست وجو در کلمات موافقان و مخالفان این ترجیح ادله ایشان را استخراج و بررسی کرده است. موافقان این ترجیح به اقوائیت ظهور روایت معلل نسبت به روایت خالی از تعلیل و ظن بیشتر به صدور آن استناد کرده اند. در مقابل، مستمسک مخالفان نیز عدم پذیرش اقوائیت ظهور و فقدان دلیل بر اعتبار چنین ترجیحی است. صرف نظر از اینکه ترجیح اخبار معلل در مقام تعارض رویه عملی مشهور فقها است، به نظر می رسد این نوع ترجیح با یک شرط قابل پذیرش است و آن اینکه تعلیل بیان شده در خبر عقلایی باشد و تعبدی نباشد.

کلیدواژه ها:

اخبار علاجیه ، ترجیح ، تعارض ، حدیث معلل ، مرجحات غیر منصوصه