تحلیل روایات اریکه با رویکرد جریان شناسی

روایات اریکه گزارشی آینده نگرانه و پیش گویانه از دغدغه های نبی مکرم اسلام (ص) در خصوص نحوه تعامل آیندگان با احادیث است. بنابر آنچه در این روایات آمده پیامبر (ص)، امت خویش را از ظهور جریانی برحذر می دارد که در آینده روایات را فرو گذاشته و تنها قرآن را بایسته فرمانبرداری می داند. شهرت این روایات در نزد محدثان اهل سنت، جریان تاریخ نگاری کلاسیک را به سوی پذیرش این گزارش ها سوق داده به طوری که این روایات را گزارشی عینی از وقایع زمان پیامبر (ص) به حساب آورده اند. حال آن که در مطالعات جریان شناسانه، گزارشات متون کهن لزوما عینیت تاریخی نداشته و چه بسا بازتولید بسیاری از انگیزش های رقابتی و هویتی دوره های متاخر باشد. پژوهش حاضر با تکیه بر این پیش فرض به تحلیل روایات اریکه پرداخته و به این نتیجه رسیده است که روایات اریکه بیش از آن که نشان دهنده یک سیر تاریخی اصیل و منعکس کننده برخورد پیامبر (ص) با اندیشه قرآن گرایی و حدیث ستیزی باشد، محصول تقابلی است که بعدها اهل حدیث در برخورد با دیگر جریان ها آن را مدیریت می کرد. تفکر قرآن گرایی که مانعی جدی در مسیر حدیث گرایی محسوب می شد؛ جریان حدیث گرا را بر آن داشت تا با نقل گسترده روایات اریکه از زبان پیامبر (ص) که به مذمت حدیث ستیزان و قرآن گرایان می پردازد، پایگاه جریانی خویش را در میان مسلمانان محکم کند.

کلیدواژه ها:

روایات اریکه ، اصحاب حدیث ، قرآن گرایی ، جریان شناسی حدیث ، نقدالحدیث ، فقه الحدیث