سنجش، ارزیابی و تبیین محرکها و موانع تجاری سازی علم و فناوری در دانشگاه (مورد مطالعه دانشگاه شاهد)

هدف: تجاری سازی علم و فناوری، از مهم ترین مصادیق نوآوری در علم و فناوری است که می تواند به این سوال مهم پاسخ دهد که چه افراد، سازمان ها و کشورهایی توانسته اند ایده و دانش را به محصول و ثروت تبدیل کنند و در این مسیر چه عواملی موثر بوده است. این پژوهش با هدف شناسایی وضعیت تجاریسازی تحقیقات دانشگاهی، محرک ها و موانع تجاری شدن آنها اجرا و در شش مرحله برای دستیابی به اهداف و پاسخ گویی به سوالات تحقیق صورت پذیرفت.روش شناسی: در این مطالعه که از نوع تحلیلی علم سنجی و از نظر هدف کاربردی است به منظور جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای در مرحله اول و پرسشنامه در پنج مرحله بعدی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش را دو گروه متخصصان حوزه تجاری سازی و اعضای هیئت علمی دانشگاه شاهد که حداقل دارای یک طرح پژوهشی بوده اند تشکیل داده اند. اطلاعات مربوط به عوامل موثر بر تجاری سازی از منابع کتابخانه ای و سایر داده ها از طریق پرسشنامه جمع آوری شده است. به منظور تحلیل داده های پژوهش از روش آماری آزمون میانگین و روش های تصمیم گیری چند شاخصه دیمتل و فرایند تحلیل شبکه ای استفاده شده است.یافته ها: پس از مطالعه منابع علمی مربوط به حوزه تجاریسازی رویکرد تحلیل بازار به عنوان رویکرد مناسب ارزیابی پتانسیل تجاری طرحهای پژوهشی انتخاب و به کمک این رویکرد بیش از ۲۱۴ طرح پژوهشی اجراشده در دانشگاه از نظر پتانسیل تجاریسازی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان دادند که حدود ۷۰ درصد طرحهای پژوهشی دارای پتانسیل تجاریسازی بوده و ۳۰ درصد آنها فاقد چنین پتانسیلی هستند. در ادامه با بررسی مطالعات و تحقیقات داخلی و خارجی درخصوص تجاریسازی، نزدیک به ۱۲۰ مولفه اصلی و فرعی موثر بر تجاریسازی استخراج و مورد پالایش قرار گرفت که نهایتا تعداد ۵۱ مولفه در قالب ۱۳ عنوان عامل اصلی نام گذاری و در سه بعد فردی، سازمانی و نهادی دستهبندی شدند.نتیجه گیری: نتایج نظرسنجی خبرگان نشان دادند که عوامل شناسایی شده برای تجاریسازی مناسب و قابل قبول هستند. نتایج مربوط به بررسی روابط بین عوامل اصلی و ابعاد سهگانه که با اجرای تکنیک دیمتل انجام شد نشان داد که اثرگذارترین شاخص ها درخصوص عوامل موثر بر تجاریسازی تحقیقات دانشگاهی به ترتیب شامل نگرش مدیریتی، برنامهریزی و سیاست گذاری، تسهیل و پشتیبانی، زمینهسازی فرهنگی، عامل سیستمی، حمایت سازمانی، ساختار سازمانی و تامین و تجهیز میباشند و عوامل دیگر شامل دانش و آگاهی، توانمندی و مهارت، خلاقیت و نوآوری، ریسکپذیری و اعتماد در گروه شاخص های معلول قرار می گیرند. اولویتبندی عوامل موثر بر تجاریسازی با روش فرایند تحلیل شبکهای انجام و مشخص کرد که عامل برنامهریزی و سیاست گذاری بالاترین اولویت را به خود اختصاص می دهد و پس از آن عامل حمایت سازمانی، طرز نگرش مدیریت، زمینهسازی فرهنگی، تسهیل و پشتیبانی، سیستمهای سازمانی و سایر عوامل قرار دارند. بررسی وضعیت هر یک از عوامل موثر بر تجاریسازی از دیدگاه صاحبان طرحهای پژوهشی نشان داد که فقدان آنها به عنوان مانعی برای تجاریسازی و وجود هر یک میتواند محرکی برای موفقیت محققان در تجاریسازی نتایج طرحهای پژوهشی باشد.

کلیدواژه ها:

commercialization ، evaluation of commercial potential ، academic research results ، commercialization drivers and barriers