استعاره های مفهومی در شعر بدرشاکر سیاب براساس نظریه لیکاف و جانسون

یکی از نظریات متداول در مورد استعاره نظریه جورج لیکاف و مارک جانسون می­باشد که در سال ۱۹۸۰ با انتشار کتاب استعاره ­هایی که با آن­ها زندگی می­کنیم مطرح شد. در این نظریه بر مبنای تجربه و ادراک، یک مفهوم در مفهومی دیگر نمود می­یابد که اساس این ارتباط برحسب تناظرهایی بین دو مجموعه صورت می ­گیرد و نگاشت مفهومی را شکل می­ دهد که بر طبق نظریه لیکاف جوهره استعاره، نگاشت است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به رده­بندی استعاره­ های مفهومی با مفهوم زندگی، شهر، ظلم، ثروت، آزادی، وطن، عشق، طبیعت، مرگ در اشعار بدرشاکرسیاب پرداخته؛ و پس از بازبینی الگوهای بدست آمده، نتایج حاکی از این است که، شاعر با استفاده از این ابزار ادبی استعاری اندیشه ­های نهانش را به صورت غیرمستقیم در اذهان مخاطب زنده کرد که بر طبق دیدگاه اندیشگانی وی، هیئتی محتوایی در کالبدی فیزیکی و ذهنی متصور می­باشد که هر یک از این دو عنصر مکمل و در جهت تایید و تصدیق یکدیگرند. به جهت ارتباط متقابل استعاره ­های هستی شناختی با تصاویر ذهنی، شاعر نگاره ­های ذهنی خود را با انسان­انگاری و شیء­وارگی انعکاس می ­دهد تا از طریق روزنه ­ی تشخیص جوهره مقصود را تشریح نماید؛ این شگرد بیانی وی در گزیده­ های منتخب در مرتبه بعد از استعاره ­های ساختاری قرار می ­گیرد. الگوهایی از جمله: روح، خورشید از نظر سیاب، جهتی رو به بالا دارند چرا که روح، بعد از مرگ جسمانی، رو به سوی بالا سیر می­ کند و خورشید که نشان از ربانیت است از نظر سیاب، کنشی رو به بالا را می ­طلبد. اما الگوهای متضمن معنای منفی با دال­هایی از جمله: بند، خون، شراب، گلوله، و ظلمت، کنش جهتی رو به پایین دارند و القاگر مضامین اندیشگانی سلبی هستند که سیر این جهت ­ها گاه از بالا به پایین و گاه از پایین به بالا است. مضامین اندیشگانی جهتی به کار رفته در شعر بدرشاکر سیاب عمدتا از بالا به پایین و یا بالعکس می­ باشد. "مرگ" در شعر سیاب، از جمله مفاهیمی بوده که بیشترین بسامد را در بین مفاهیم دیگر داشته و مفاهیم انتزاعی سفر و زندگی به این مفهوم انتقال یافته­ اند.

کلیدواژه ها:

Linguistics ، Conceptual Metaphor Theory ، George Lakoff ، Badr Shakir al-Sayyab ، زبان شناسی ، استعاره مفهومی ، جورج لیکاف ، بدرشاکرسیاب