واکاوی کارکرد آیین های ملی در نثرهای تاریخی- ادبی سده های نخستین اسلامی برپایه نشانه شناسی فرهنگی

یوری لوتمان، پایه گذار مکتب نشانه شناسی فرهنگی تارتو-مسکو، با طرح نظریه فرهنگی با محوریت مفهوم سپهرنشانه ای، به توصیف و تبین سازوکار عملکرد نشانه ای فرهنگ می پردازد. در نظریه لوتمان، متن در نسبت با نشانه اولویت دارد. از دیدگاه نشانه شناسان، داده های روایی بر روند درک و دریافت معانی تاثیر بسزایی دارند. در این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی، داده های روایی متون ادبی و تاریخی برجسته در قرون نخستین اسلامی، مربوط به آیین های ملی، مورد خوانش و نشانه شناسی قرار گرفته اند. در این داده ها به عنوان نشانه های فرهنگی در دو سپهرنشانه ای ایرانی و اسلامی، بیشترین کمیت مربوط به برگزاری سه آیین ملی نوروز، سده و مهرگان است. نتیجه این پژوهش این است که سه آیین ملی مذکور، به عنوان سه عنصر فرهنگی در دو سپهرنشانه ای (ایرانی و اسلامی) با مکانیسم ترجمه و جذب فرهنگ خودی در دیگری، توانسته اند از طریق لایه های تراوایی و مناطق مرزی، با تکیه بر تعامل در سطح رمزگان به لایه های درونی تر سپهرنشانه ای اسلامی نفوذ کنند و با این مکانیسم، همواره آیین و فرهنگ آریایی خود را با وجود حاکمان غیرایرانی حفظ کنند.

کلیدواژه ها:

نشانه شناسی ، نثرتاریخی- ادبی ، سده های نخستین اسلامی ، آیین های ملی ، لوتمان.