تاثیر قارچ مایکوریزا بر ویژگی های فیزیولوژیکی و زی توده ریشه نهال های پالونیا (Paulownia fortunei) در تنش خشکی

سابقه و هدف: پالونیا به عنوان یکی از درختان تند رشد به منظور تولید چوب به شمار می رود. از آنجا که گسترش جنگل کاری ها در مناطق خشک و نیمه خشک با محدویت آب رو برو بوده و تنش خشکی از عوامل محدودکننده گسترش و استقرار جنگل کاری ها به شمار می رود، استفاده از روش های نوین در کاهش مصرف آب برای آبیاری درختان اهمیت فراوانی دارد. یکی از این روش ها، بهره گیری از همزیستی قارچ های مایکوریزا با ریشه گیاهان است که از یک سو سبب صرفه جویی در مصرف آب و از سوی دیگر باعث افزایش موفقیت استقرار درختان می شود. بنابراین پژوهش کنونی با هدف بررسی اثر مایه کوبی قارچ های مایکوریزا-آربسکولار بر برخی ویژگی های فیزیولوژیک و زی توده ریشه نهال پالونیا، تحت تنش خشکی انجام شد. مواد و روش ها: این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار و دو فاکتور شامل تنش خشکی در چهار سطح (۸۰،۶۰،۴۰ و ۱۰۰ درصد ظرفیت زراعی) و قارچ مایکوریزا (در دو سطح با مایکوریزا و بدون مایکوریزا) اجرا شد. مایه کوبی مایکوریزا بصورت بذرمال قبل از کشت انجام شد. در این آزمایش ویژگی های وزن تر و خشک ریشه، نشت الکترولیت، شاخص سبزینگی، تبادل گازهای فتوسنتزی شامل (نرخ خالص فتوسنتز، غلظت CO۲ بین سلولی، سرعت تعرق و هدایت روزنه ای) و دمای برگ اندازه گیری شد. برای مقایسه پاسخ نهال های مایه کوبی شده با قارچ های مایکوریزا با نمونه های مایه کوبی نشده تحت تنش خشکی، پس از بررسی توزیع نرمال داده ها از آنالیز واریانس دو طرفه استفاده شد. یافته ها: یافته های این آزمایش نشان داد که اثر برهم کنش تنش خشکی و قارچ مایکوریزا برای صفات نرخ خالص فتوسنتز، هدایت روزنه ای، سرعت تعرق و وزن خشک ریشه معنی دار بود. اثر ساده قارچ مایکوریزا بر شاخص سبزینگی و وزن تر ریشه معنی دار بود. همچنین اثر ساده تنش خشکی بر صفات نشت الکترولیت، غلظت CO۲ بین سلولی، وزن تر ریشه، دمای برگ معنی دار بود. نرخ خالص فتوسنتز در تیمار با مایکوریزا در سطح بدون تنش نسبت به مقدار آن در تیمار بدون مایکوریزا در سطح تنش شدید حدود ۴ برابر افزایش داشت. همچنین، مقدار هدایت روزنه ای در تیمار با مایکوریزا در سطح بدون تنش نسبت به مقدار آن در تیمار بدون مایکوریزا در سطح تنش شدید حدود ۱۰ برابر افزایش نشان داد. سرعت تعرق نیز در تیمار با مایکوریزا در سطح بدون تنش نسبت به تیمار بدون مایکوریزا در سطح تنش شدید حدود ۶ برابر افزایش نشان داد. وزن خشک ریشه در تیمار با مایکوریزا در سطح بدون تنش نسبت به مقدار آن در تیمار بدون مایکوریزا در سطح تنش شدید حدود ۵/۳ برابر بیشتر بود. ولی مقدار نشت الکترولیت در تیمار بدون مایکوریزا نسبت به مقدار آن در تیمار با مایکوریزا حدود ۷ درصد افزایش نشان داد. به علاوه، شاخص سبزینگی در تیمار بدون مایکوریزا حدود ۸ درصد کمتر از مقدار آن در تیمار با مایکوریزا بود. غلظت دی اکسیدکربن بین سلولی نیز در تیمار با مایکوریزا نسبت به مقدار آن در تیمار بدون مایکوریزا حدود ۱۳درصد افزایش نشان داد. یافته های این آزمایش نشان داد که ویژگی های فیزیولوژیک همچون نرخ خالص فتوسنتز، هدایت روزنه ای، غلظت CO۲ بین سلولی، سرعت تعرق، دمای برگ و شاخص سبزینگی در تمام سطوح تنش خشکی افزایش یافت اما نشت الکترولیت بصورت معنی داری در همه سطوح تنش کاهش یافت. نتیجه گیری: به نظر می رسد که کاربرد قارچ میکوریزا نقش موثری در تبادل گازهای فتوسنتزی و پایداری غشا و در نهایت افزایش مقاومت و زنده مانی نهال پالونیا فوروتونی در تنش خشکی ایفا می کند. بنابراین کاربرد مایکوریزا در جنگل کاری با این گونه در مناطق خشک، پیشنهاد شود.

کلیدواژه ها:

تنش محیطی ، شاخص سبزینگی ، فتوسنتز ، میکروارگانیسم ها