ارزیابی نرخ فرسایش ورقه ای با استفاده از تجزیه و تحلیل دندروژئومورفولوژی (مطالعه موردی: دربادام قوچان)

فرسایش خاک عامل اصلی روند تخریب زمین است که طی دوران های مختلف، در بسیاری از اکوسیستم های جهان اثرات قابل توجهی را بر جای گذاشته است. ۷۵ درصد اراضی ایران در معرض فرسایش قرار دارد که حوضه آبریز دربادام در شمال شرق ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این پژوهش با هدف برآورد نرخ فرسایش ورقه ای از تکنیک دندروژئومورفولوژی بر روی ریشه های بیرون زده درختان ارس استفاده شده است. با استفاده از روش نمونه برداری انتخابی تعداد ۲۸ نمونه دیسکی از ریشه درختان ارس برداشته شد. سپس با آنالیز ماکروسکوپی و میکروسکوپی ریشه ها در آزمایشگاه به طور دقیق سال بیرون زدگی ریشه از خاک بر اثر فرسایش ورقه ای مشخص شد. در آنالیز ماکروسکوپی شاخص تغییرات ناگهانی در عرض حلقه رشد و در آنالیز میکروسکوپی شاخص های تغییرات اندازه، تعداد و جهت گیری آوندها، اندازه لومن سلول ها و اندازه فیبرها اندازه گیری نشان از بیرون زدگی ریشه از خاک داشتند. نتایج نشان داد که میزان فرسایش سالیانه کمتر از ۰/۱ میلی متر درسال بوده و میانگین فرسایش سالیانه در نمونه های تهیه شده از درختان با سن کم تر از ۵۰ سال ۰/۵۲ میلی متر و برای درختان با عمر بین ۵۰ تا ۱۰۰ سال۰/۳۳ میلی متر است که نشان دهنده تاثیر مثبت ریشه های درختان در نگه داشت خاک دارد. بیش ترین نرخ فرسایش سالانه در مراتع با پوشش فقیر و کم ترین میزان در جنگل با تاج پوشش کم ثبت شد. هم چینین نتایج نشان داد میان درجه شیب و میزان فرسایش ورقه ای رابطه مثبت وجود دارد. در نهایت مشخص شد تکنیک دندروژئوومورفولوژی روشی مناسب، کم هزینه و آسان برای برآورد نرخ فرسایش در مناطق دارای گونه درختی ارس است.

کلیدواژه ها:

فرسایش ورقه ای ، دندروژئومورفولوژی ، حوضه آبریز دربادام