رویکرد قرآن کریم به تاریخ

به یقین قرآن مجید، یک کتاب تاریخی نیست؛ اما به دلایل مختلفی بحث های تاریخی فراوانی دارد؛ چرا که مسائل تربیتی مخصوصا در سطح اجتماع، نمی تواند از مباحث مربوط به تاریخ گذشتگان جدا باشد؛ زیرا تاریخ بزرگترین آزمایشگاه زندگی است، و محک بسیار خوبی برای روشن ساختن ارزش های مکاتب اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و جداسازی حقایق از اوهام به شمار می رود. هنرنمایی بزرگ تاریخ این است که مسائل فکری و عقلانی را در لباس محسوس نشان می دهد و کمک بزرگی به فهم صحیح ارزش های انسانی می کند، عاقبت ظلم و ستمگری و خودکامگی به کجا می کشد؟ و نتیجه اختلاف و پراکندگی کدام است؟ و اینکه پایان تعصب و لجاجت و تک روی و بی اعتنایی به واقعیت ها چگونه رقم می خورد؟ همه از جمله مسائلی است که به وسیله تاریخ به دست می آید. به همین دلیل می توان گفت تاریخ همان آب حیات است که می تواند به انسان عمر طولانی دهد؛ زیرا مطالعه تاریخ پیشینیان محصول هزاران سال تجربیات انسان های گذشته را در اختیار نسل امروز و فردا می گذارد. قرآن مجید در یک جمله کوتاه به این حقیقت مهم اشاره می کند و می فرماید: «لقد کان فی قصصهم عبره لاولی الالباب ما کان حدیثا یفتری ولکن تصدیق الذی بین یدیه وتفصیل کل شیء وهدی ورحمه لقوم یومنون»؛ (به راستی در سرگذشت آنها عبرتی برای صاحبان اندیشه بود. اینها داستان دروغین نبود؛ بلکه [وحی آسمانی است، و] با کتب آسمانی پیشین هماهنگ است؛ و در آن است شرح هر چیزی [که مایه سعادت انسان است]؛ و هدایت و رحمتی است برای گروهی که ایمان می آورند