پروژه باستان شناسی پیش از تاریخ شرق ایران؛ کاوش محوطه پیش از تاریخی کله کوب آیسک، استان خراسان جنوبی (فصل سوم، ۱۴۰۱ش)

با گذشت بیش از صدسال از شروع کاوش ها و مطالعات باستان شناسی در ایران، به دلایل مختلف، مناطق شرقی کمتر یا اصلا موردتوجه باستان شناسان قرار نگرفته و انتشارات بسیار محدودی از فعالیت های باستان شناسی در این بخش از ایران وجود دارد. محوطه باستانی کله کوب آیسک، یکی از محدود محوطه های پیش از تاریخی استان خراسان جنوبی و در کل شرق ایران است که دارای نهشته های فرهنگی کافی به منظور ارائه گاه نگاری و شناخت توالی فرهنگی پیش از تاریخ این منطقه است. کاوش های صورت گرفته در این محوطه منجر به شناسایی فرهنگ های پیش از تاریخی ناشناخته ای در منطقه شد. شاخص ترین دستاورد کاوش در این محوطه، شناسایی فرهنگ های هزاره چهارم پیش از میلاد با خاستگاه جنوب غربی و بین النهرینی است که شواهد آن بسیار دور از مرکز در این محوطه به دست می آیند. این شواهد فرهنگی که می توان آن ها را هم افق با فرهنگ شوش II یا اوروک جدید دانست، شامل انواع سفال های شاخص این دوره از قبیل سفال های لبه واریخته، سینی های خشن نوع بانشی، ظروف لوله دار و خمره های دسته دماغی، سفال های منقوش و سفال های چرخ ساز ظریفی هستند که در نواحی جنوب غربی، غربی، شمال غربی، جنوب شرق و فلات مرکزی ایران شناخته شده هستند، اما در شرق ایران برای نخستین بار شناسایی و معرفی می گردند. در فصل سوم کاوش محوطه کله کوب، کاوش بر روی بقایای معماری خشتی متمرکز بود که در ۱۳۹۸ش در ترانشه E در مرکز محوطه شناسایی شده بود. کاوش های گسترده در این محل منجر به شناسایی بقایای معماری متعلق به هزاره پنجم پیش از میلاد و دوره مس سنگی شد. معماری راست گوشه خشتی با این قدمت برای نخستین بار معرفی می گردد. در این فصل از پژوهش در محوطه کله کوب، چهار فاز معماری مختلف شناسایی شد.

کلیدواژه ها:

شرق ایران ، کله کوب ، معماری خشتی راست گوشه ، دوره مس سنگی ، کله کوب I