گونه‬ شناسی معماری و الگوی پراکنش کبوترخانه های حوضه آبریز رودخانه زاینده رود، در شهرستان‬ فلاورجان و مبارکه

کبوترخانه گونه ‬ای شناخته شده در معماری ایران به ‬شمار می‬رود که محل گردهم آوردن و نگهداری کبوتران، برای تامین کود کشت‬زارها بوده و در ارتباط مستقیم با مردم و معیشت کشاورزی ساخته و پرداخته می‬شد. در طول تاریخ، فرهنگ بهره ‬برداری از این گونه معماری در فلات مرکزی ایران، بویژه استان اصفهان متداول بود و امروز جزئی از منظر میراث کشاورزی پیرامون شهرها و روستاها را تشکیل می ‬دهد. در حاشیه و حوزه آبریز زاینده ‬رود، شمار قابل توجه کبوترخانه در پهنه ‬های کشاورزی شهرستان‬های فلاورجان و مبارکه، واقع در جنوب استان اصفهان برپاست. مکان‬گزینی بیشتر این گونه‬ بناها در محدوده کشت‬زارهاست، اما امروزه به ‬سبب دگرگونی در شیوه ‬های کشاورزی متروک افتاده ‬اند، از این‬رو خطرات روزافزونی آن‬ها را تهدید می‬کند. بر اساس بناهایی که برجا مانده، پاسخ به پرسش از نحوه پراکندگی و الگوی معماری کبوترخانه ‬ها در مناطق مورد پژوهش پی‬گیری می‬ شود. با این هدف که ارتباط محیط و اجتماع مناطق کشاورزی بر کبوترخانه سنجش شود. روش پژوهش «تاریخی توصیفی» است. بخش عمده داده‬ های پژوهش از راه میدانی و با مشاهده و مستندنگاری هر یک از بناها حاصل شده و مطالعات کتابخانه‬ ای باقی داده ‬ها را تشکیل می‬دهد. تحلیل‬ های آماری با استفاده از نرم افزار GIS انجام شده است. شمار ۳۳ کبوترخانه در شهرستان فلاورجان و ۱۵ تا در مبارکه شناسایی شدند. کبوترخانه‬ های موجود دست‬کم به ۷ گونه معماری تقسیم می‬شوند. که شامل برج‬ های یک استوانه ‬ای و چند استوانه ‬ای است. الگوی غالب کبوترخانه ‬های فلاورجان از گونه یک استوانه ‬ای و در مبارکه استوانه ‬ای گونه یک و مجموعه چند استوانه‬ ای و چهار استوانه ‬ای است که هرچه از فلاورجان به سمت مبارکه حرکت می‬کنیم پلان برج‬ ها متاثر از مبارکه و به صورت به مجموعه چند استوانه ‬ای و چهار استوانه ‬ای تغییر پیدا می‬کند.

کلیدواژه ها:

کبوترخانه ، معماری ، پراکنش ، فلاورجان ، مبارکه