اثرات تناوب های مختلف تحت شرایط خاک ورزی حفاظتی و مرسوم بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک و عملکرد محصول گندم و جو

این مطالعه به­صورت اسپلیت­پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با ۱۶ ترکیب تیماری و در چهار تکرار به مدت سه سال زراعی ۱۳۹۷-۱۴۰۰ در مرکز تحقیقات کشاورزی گچساران اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل روش خاک ورزی (A) با دو سطح A۱= مرسوم (گاوآهن برگردان­دار + دیسک) و A۲= حفاظتی (کشت مستقیم) که در کرت های اصلی قرار گرفتند، و تناوب (B) با هشت سطح مشتمل بر ۱) گندم - گندم (شاهد)، ۲) جو- جو (شاهد)، ۳) علوفه (ماشک رقم طلوع) -گندم، ۴) علوفه - جو، ۵) کلزا - گندم، ۶) کلزا - جو، ۷) نخود – گندم، و ۸) نخود - جو که در کرت های فرعی قرار گرفتند. همچنین گندم رقم کریم، جو خرم، ماشک گل­خوشه ای طلوع، نخود عادل و کلزا هایولا ۴۰۱ مورد استفاده قرار گرفتند. این محصولات در یک گردش تناوبی سه­ساله قرار گرفتند. نتایج نشان داد که میزان افزایش عملکرد در تناوب گندم به­ترتیب ۳/۱۹، ۲/۱۸، و ۷/۲۰ درصد و در تناوب جو ۲/۱۸، ۶/۱۸، و ۲/۱۰ درصد نسبت به کشت مداوم گندم و جو بود. بیشترین میزان زیست­توده گیاهی در تیمارهای گندم به میزان ۹۳۵۲ کیلوگرم در هکتار از گزینه تناوبی علوفه و بالاترین میزان شاخص برداشت دانه گندم با مقدار ۶/۳۶ درصد از گزینه تناوبی کلزا – گندم به­دست آمد. در تیمارهای جو، بیشترین مقادیر زیست­توده گیاهی و شاخص برداشت به­ترتیب از گزینه های تناوبی علوفه و کلزا – جو حاصل شد. روش کشت حفاظتی در گزینه تناوبی کلزا موجب افزایش میزان رطوبت موجود در خاک شد و جرم مخصوص ظاهری خاک را کاهش داد. کمترین مقدار فسفر و بیشترین مقدار پتاسیم و درصد کربن آلی خاک، در همین گزینه تناوبی وجود داشت. با توجه به بهره وری بالاتر به کشاورزان توصیه می شود محصولات گندم و جو در شرایط کشت حفاظتی در تناوب با کلزا قرار گرفته و همزمان در میان دوره تناوبی آن ها از محصولات نخود و علوفه استفاده شود. بنابراین، پذیرش این سیستم توسط کشاورزان مستلزم اجرای این مطالعه در شرایط دیم بوده و در این راه، امکان حفظ اراضی زراعی نیز فراهم می­شود.

کلیدواژه ها:

بدون خاک ورزی ، زیست توده گیاهی ، کشت مستقیم ، ماده آلی خاک