جغرافیای تاریخی شهر همدان در دوران اسلامی و پیش از اسلام بر اساس متون سیاحان و جغرافیا نویسان

آغاز توجه به شهر همدان از نوشته های هرودوت سرچشمه گرفته که توجه خود را در مورد نحوه به قدرت رسیدن دولت ماد در این شهر معطوف کرده است. سپس در سلسله های هخامنشی، سلوکی اشکانی و ساسانی به روشنی به این شهر اشاره شده است. در دوران اسلامی توصیفات مفصلی درباره همدان داریم در برخی از نوشته ها، سیاحان و جغرافی نویسان در مورد فضای کالبدی شهر سخن گفته اند. در مورد اندازه شهر در دوره های اولیه اسلامی ابن حوقل سیاح قرن چهارم و اصطخری در ممالک و المسالک آورده شده است. راوندی در راحه الصدور مربوط به تاریخ آل سلجوق از کوهکی به نام خضر بر در همدان نام میبرد. محله خضر کنونی جایی در حوالی گورستان شهر در سمت شمال شرقی است و شهر تا آنجا کشیدگی داشتهیاقوت حموی در کتاب خود قبل از آنکه همدان در اثر حمله مغول در سال ۶۱۷ ویران گردد نوشته است همدان ۲۴ رستاق دارد که همگی از توابع همدان هستند و همه آنها را نام می برد.یک قرن بعد. حمد الله مستوفی نیز به ذکر این اسامی پرداخته و دهکده هایی را که در آن رستاقها بوده نیز نام برده است. آنچه که مشخص است بسیاری از محلات و مناطق مهم این شهر در حال حاضر در گذشته نیز دارای اهمیت بوده و نکته مهمتر این است که به علت موقعیت طبیعی شهر و قرار گرفتن در دامنه کوه الوند و کشیدگی شهر به سمت دامنه ها، در گذشته نیز وسعت شهر به همین اندازه بوده و به خاطر همین شرایط اجازه گسترش بیشتر را به مرکزیت کنونی شهر نداده است.

کلیدواژه ها:

شهر همدان هرودوت ابن حوقل ، مقدسی ، اصطخری