مقایسه رقابت تاجی و الگوی پراکنش زالزالک (Crataegus Azarolus L.) در دو وضعیت تشکیل تیپ و گونه همراه: جنگل های خشکه رود و پرک شهرستان خرم آباد

سابقه و هدف: رقابت بین درختان یک عامل کلیدی موثر بر توسعه، ساختار و پویایی جنگل ها است. از این رو بوم شناسان بسیاری در پی کمی سازی رقابت و عوامل مرتبط با آن در جنگل هستند. جنگل های استان لرستان با مساحت ۱۱۱۲۴۷۵ هکتار بخشی از زیست بوم-های مهم زاگرس میانی هستند که تیپ اصلی آنها را بلوط ایرانی تشکیل می دهد. یکی از گونه های چوبی مهم این جنگل ها زالزالک است که اغلب به عنوان گونه همراه و در برخی مناطق به صورت جنگل خالص حضور دارد. این پژوهش با هدف مقایسه رقابت تاجی و الگوی پراکنش مکانی زالزالک در دو حالت تشکیل تیپ و گونه همراه انجام شد.مواد وروش ها: در این پژوهش دو رویشگاه جنگلی خشکه رود (با تیپ غالب زالزالک) و پرک (با تیپ غالب بلوط) در شهرستان خرم آباد مورد مطالعه قرار گرفتند. پس از جنگل گردشی و تعیین مناطقی که تراکم گونه زالزالک و شرایط لازم برای محاسبه رقابت تاجی وجود داشت، محدوده هایی با مساحت حدود ۴۵ هکتار مشخص و در هر کدام از این جنگل ها با پراکنش نسبتا یکنواخت، تعداد ۴۵ پایه زالزالک که دست کم با یک همسایه همپوشانی تاجی داشتند به عنوان درختان مرجع مشخص شدند. برای شناسایی درختان رقیب از روش همپوشانی تاج و برای کمی سازی سطح رقابت از نسبت اندازه تاج درخت مرکزی به همسایگان و برای محاسبه الگوی پراکنش از شاخص زاویه یکنواخت استفاده شد. سپس اطلاعاتی شامل فاصله و آزیموت همسایه ها، ارتفاع درختان مرجع و اندازه قطرهای تاج درختان مرجع و رقبا اندازه گیری شد. به علت توزیع غیرنرمال داده ها براساس آزمون کولموگروف- اسمیرنوف، برای مقایسه میانگین ها از آزمون ناپارامتری من- ویتنی استفاده شد.یافته ها: با توجه به شرایط متفاوت دو رویشگاه خشکه رود و پرک، تیپ و تنوع گونه ای در این رویشگاه ها تفاوت آشکاری دارد. همچنین میانگین فاصله تا همسایه های موثر در رقابت تفاوت زیادی را نشان می دهد در صورتی که سایر مشخصه ها اختلاف زیادی ندارند. تعداد همسایه های تاثیرگذار در شاخص BDC برای رویشگاه خشکه رود به چهار همسایه می رسد در حالی که در رویشگاه پرک حداکثر سه همسایه با همپوشانی تاج برای درختان مرکزی وجود دارد. در این بین بیش از ۸۰ درصد همسایه ها در رویشگاه پرک را گونه هایی غیر از زالزالک تشکیل می دهند در صورتی که در رویشگاه خشکه رود، سایر گونه ها درصد اندکی را بخود اختصاص داده اند. علاوه بر آمیختگی متفاوت، نتایج شاخص زاویه یکنواخت نیز بیانگر الگوی پراکنش مکانی متفاوت گونه های زالزالک در دو رویشگاه مورد بررسی است. با وجود تفاوت در آمیختگی و پراکنش مکانی، اختلاف معنی داری بین نتایج شاخص رقابت بر روی درختان مرجع وجود ندارد.نتیجه گیری کلی: با توجه به این که جنس زالزالک به واسطه ویژگی هایی از جمله میوه خوراکی و قابلیت استفاده به عنوان گونه پیش-آهنگ و پرستار برای جنگلکاری مناطق تخریب یافته در زاگرس پیشنهاد شده است، نتایج این پژوهش می تواند در زمینه الگوی جنگلکاری و پرورش جنگل سودمند باشد.

کلیدواژه ها:

بوم شناسی ، رویشگاه جنگلی ، زاگرس ، گیرچ