کمی سازی اثرات ناشی از فعالیت های انسانی بر کیفیت آب های زیرزمینی در ایران: کاربرد رگرسیون کوانتایل به روش گشتاوری

تا کنون مطالعات متعددی به ارزیابی کیفیت منابع آب زیرزمینی در ایران پرداخته اند، اما سنجش سهم عوامل مختلف انسانی بر افت کیفیت این منابع کم تر مورد توجه پژوهش گران قرار گرفته شده است. در این مطالعه به منظور پرکردن این خلا ابتدا شاخص کیفیت آب زیرزمینی برای تمامی استان های ایران در بازه سال های ۱۳۹۲ الی ۱۳۹۸ محاسبه شده و سپس با به کارگیری یک رویکرد نوین در برآورد رگرسیون کوانتایل، اثرات عوامل انسانی بر شاخص کیفیت اندازه گیری شده است. هم چنین به منظور بررسی نقش زیرساخت های فاضلاب بر کیفیت آب های زیرزمینی، دو شاخص ترکیبی برای توسعه یافتگی زیرساخت های تصفیه و جمع آوری فاضلاب به روش آنتروپی ساخته شده اند. نتایج مطالعه نشان می دهد که در نقاط دارای آب زیرزمینی با کیفیت مطلوب، اصلی ترین عامل اثرگذار بر کیفیت آب زیرزمینی جمعیت می باشد، به طوری که یک درصد رشد جمعیت ۷۱/۰ درصد شاخص کیفیت را افزایش داده است. در نواحی دارای آب های زیرزمینی با کیفیت متوسط و پایین نیز اصلی ترین عامل در افت کیفی این منابع رشد اقتصادی بخش کشاورزی می باشد که هر یک درصد افزایش آن بیش از ۵/۲ درصد شاخص کیفیت را افزایش داده است. رشد جمعیت و رشد اقتصادی بخش صنعت و معدن نیز سایر عوامل اثرگذار در این نواحی می باشند. یک درصد رشد در شاخص های ترکیبی توسعه یافتگی زیرساخت های تصفیه و جمع آوری فاضلاب نیز به طور متوسط ۰۵/۰ و ۰۱/۰ درصد شاخص کیفیت را کاهش داده است. براساس نتایج مطالعه کاهش شدت مصرف نهاده ها در بخش کشاورزی و ارتقای زیرساخت های فاضلاب اصلی ترین راه کارهای ممکن در خصوص مدیریت کیفی منابع آب زیرزمینی در ایران می باشند.

کلیدواژه ها:

زیرساخت فاضلاب ، شاخص ترکیبی ، شاخص کیفیت آب زیرزمینی ، گشتاور تعمیم یافته