تحلیل مقایسه ای ساختار زمانی روایت در آثار نمایشی بهرام بیضایی و اکبر رادی (مطالعه موردی نمایشنامه های افرا یا روز می گذرد و خانمچه و مهتابی)

پژوهش حاضر به بررسی مقایسه­ ای ساختار زمان در نمایشنامه­ های افرا یا روز می گذرد و خانمچه و مهتابی می ­پردازد. ژار ژنت به منظور شناخت ساختار زمان در روایت، عناصر نظم، تداوم و بسامد را مورد تحلیل قرار می­دهد تا انواع گذشته/آینده­ نگری، زمان­ پریشی و شتاب­ های زمانی با ضرباهنگ ­های متفاوت در روایت مشخص شود. همچنین نظریه ­پردازانی چون فلودرنیک، ریمون-کنان و چتمن به بسط آرای وی در روایت ­های داستانی و نمایشی پرداخته ­اند. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این است که بیضایی و رادی در قیاس با یکدیگر ساختار زمانی روایت را در متن نمایشی چطور به رشته تحریر درآورده ­اند؟ هدف نیز مطالعه قیاس ­مند زمان روایت در متون این دو نویسنده از منظر ساختاری با تکیه بر آرای ژرار ژنت و دیگر نظریه ­پردازان این حوزه است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و داده­ ها از طریق اسنادی با مطالعات کتابخانه ­ای گردآوری شده است. یافته ­ها موکد این نکته ­اند که گذشته ­نگری و تخطی زمانی به گونه­ ای مبرز جریان روایی نمایشنامه و ساختار زمانی آن را دستخوش تغییر ساخته ­اند و در کنار آن تداوم و بسامد زمانی نیز دخیل بوده ­اند. درنتیجه نمایشنامه ­ها از لحاظ ارتباط حوادث با دیگر عناصر روایی مانند شخصیت­ ها، مضمون، پیرنگ و غیره قالبی نزدیک به سنت نمایشی ایرانی پیدا می ­کنند که در افرا به لحاظ شیوه روایت داستانی چشمگیرتر است. حال آنکه در خانمچه و مهتابی شکستگی ­های زمانی در ساختار روایت ارتباط بیشتری با جنبه­ های نمایشی پیدا می­کند.

کلیدواژه ها:

ادبیات نمایشی ، اکبر رادی ، بهرام بیضایی ، زمان روایت