بررسی و پیش بینی انتقال گردوخاک از کانون های مختلف کشور ترکمنستان به شمال و شرق ایران و شمال کشور افغانستان در یک مطالعه موردی (شهریور سال ۱۴۰۲)

در روز ۲۰ شهریورماه سال ۱۴۰۲ گردوخاک شدیدی استان های شمال شرقی و شرقی ایران و همچنین سواحل جنوبی دریای خزر را تحت تاثیر قرار داد به گونه ای که دیدافقی در دو استان گیلان و مازندران به شدت کاهش یافت. وقوع پدیده گردوخاک در شمال ایران که چنین رخدادهایی به ندرت در آن اتفاق می افتد، امری غیرمنتظره است. هدف این مطالعه بررسی عوامل وقوع این پدیده، شناسایی کانون های گردوخاک فعال در زمان وقوع آن و همچنین بررسی توانایی یک مدل عملیاتی گردوخاک در پیش بینی این پدیده است. به این منظور از داده ها و محصولات ماهواره ای، داده های بازتحلیل ERA۵ و خروجی مدل DREAM۸-MACC استفاده شد. نتایج نشان داد که فعالیت کانون های گردوخاک در سواحل شرقی دریای خزر، جنوب ترکمنستان در نزدیکی مرز این کشور با ایران، مناطق مرکزی آن در اطراف بیابان قره قوم، مناطق شمال و شمال شرقی آن و همچنین بخش هایی از بستر رودخانه های آمودریا و مرغاب در شرق ترکمنستان سبب ایجاد چنین رخداد گسترده ای شده اند. براساس تحلیل همدیدی، وجود یک سامانه کم فشار دینامیکی در قزاقستان، سامانه پرفشار بر روی دریای خزر و یک مرکز کم فشار حرارتی در شرق ایران در منطقه مرزی با افغانستان از عوامل جوی وقوع این پدیده گردوخاک بوده است. ارزیابی خروجی مدل نیز نشان داد که مدل در پیش بینی این پدیده، مقادیر AOD را بسیار کمتر برآورد کرده و انتقال گردوخاک به سواحل جنوبی خزر را پیش بینی نکرده است.

کلیدواژه ها:

گردوخاک ، ترکمنستان ، مدل عددی DREAM-MACC ، شمال و شرق ایران ، افغانستان