بررسی شیوه های رفع مخاصمه زوجین در موضوع دعاوی استرداد عطایا با توجه به ماده ۸۰۳ قانون مدنی و دیدگاه فقیهان

استناد به عمومات رفع مخاصمه در دعاوی بین زوجین، از معمول ترین شیوه های رفع مخاصمه به شمار می آید. با توجه به دعوای زوجینی که زوج عطایای مادی مبذول می دارد و به استناد اینکه عطایا فقط برای بهره گیری است، تقاضای استرداد دارد و زوجه مدعی هبه بودن عطایاست و هر دو خالی از بینه هستند؛ به نظر می رسد صرف استناد به قاعده «البینه للمدعی والیمین علی من انکر» در حل چنین دعاوی، با توجه به تحول در برخی مفاهیم در دنیای معاصر و نیز امارات و دلایل موجود در دیدگاه های متفاوت فقیهان کافی نباشد. با این توضیح که گرچه بر اساس نظر مشهور و ماده ۸۰۵ قانون مدنی با استناد به قاعده «المدعی یدعی خلاف الاصل»، زوجه مدعی شناخته می شود و ادعای زوج با قسم مقدم می شود و زوجه ملزم به استرداد می گردد، باید گفت با وجود ادله نظر مشهور، فرض اینکه زوج عطایای به زوجه را فقط برای استفاده اعطا کرده باشد، در دنیای امروز مخالف با ظاهر است و ظاهر تحقق هبه است؛ درنتیجه این مورد از موارد «تعارض اصل با ظاهر» است و ظاهر مقدم بر اصل خواهد بود. به همین دلیل زوج مدعی به شمار می آید و باید برای تحقق نیافتن هبه گی بینه بیاورد، در حالی که در فرض مذکور بدون بینه است. از سویی توجه به دیگر دلایل موافقان عدم رجوع از هبه از جمله آیات، روایات، جریان قاعده شروط، توسعه مفهومی در معنای رحم و کینه افروزبودن رجوع از هبه به ویژه بین زوجین و ضرورت حفظ کیان خانواده، این بستر را فراهم می آورد که در مقام بررسی شیوه های رفع مخاصمه، برای صیانت از مودت در فضای خانواده، برای تصمیم گیری در استرداد یا عدم استردا هدایا و نیز رفع مخاصمه، به راهکار اسقاط حق رجوع در هدایای بین زوجین با عنوان راهکاری قانونی - فقهی، برای توازن با ماده ۸۰۵ قانون مدنی اندیشید.

کلیدواژه ها:

هبه گی ، زوجین ، استرداد هدایا ، ماده ۸۰۳ قانون مدنی