رهیافتی بر ابعاد چگونگی مطالعه مدل «نظام پردازی قرآنی» در گفتمان آینده پژوهی اسلامی

به رغم آنکه در دو دهه گذشته، آثار ارزشمندی در نسبت با جریان علوم انسانی اسلامی، خاصه حوزه «آینده پژوهی اسلامی» شکل گرفته است؛ اما مهم ترین خلا روش شناختی و معرفت شناختی آن، انگاره تک بعدی به ابعاد نظری و اجرایی گزاره های اسلامی است. با این حال، این مقاله از رهگذر اتخاذ رویکرد تحلیلی- توصیفی، مبتنی بر گرداوری داده های کیفی، مدل جامع پیشنهادی را تحت عنوان «نظام پردازی قرآنی» در گفتمان آینده پژوهی اسلامی ارائه می کند. طرح کلانی که در درون خود از سه شعبه متمایز به لحاظ مفهومی، اما کاملا مرتبط به لحاظ کاربردی سامان یافته است. «نظام یابی آینده پژوهی اسلامی»، «نظام سازی آینده پژوهی اسلامی» و«نظام گذاری آینده پژوهی اسلامی»؛ ساحت هایی که به لحاظ تحقق وجودی، هریک بر دیگری مترتب هستند. ساحت یکم آن، به عرصه مفهومی و ابعاد نظری بازمی گردد و قلمرو دوم آن، راجع به عرصه الگو و الگو سازی سخن می گوید؛ اما حیطه سوم، در مقام عینیت بخشی نظام آینده پژوهی اسلامی است. دو ساحت ابتدایی، برعهده نخبگان دانشگاهی و عالمان دین شناس است؛ولی حیطه سوم از عهده متولیان اجرایی و نهادهای وابسته به قدرت و حکومت برمی آید. برای شکل گیری «نظام یابی آینده پژوهی اسلامی»، کم وکیف اعتبار و سازوکارهای بهره جویی از «منابع معرفتی اسلام»، نقش به سزایی در چگونگی دستاوردهای آینده پژوهان مسلمان ایفا می کند. لذا این منابع معرفتی را بایستی در«بهره جویی حداکثری از منابع نقلی»، «بهره جویی از گزاره های عقلی-اجتهادی» و«بهره گیری از فناوری دینی به صورت نظام مند» بازجست.

کلیدواژه ها:

نظام ، نظام پردازی ، آینده پژوهی ، نظام آینده پژوهی اسلامی ، خرده نظام های اسلامی