قرینیت جملات پیشین و پسین بر فهم جمله ﴿اجیب دعوه الداع اذا دعان﴾

مقاله حاضر تبیینی نو از آیه ۱۸۶ سوره بقره در باره استجابت دعا و پاسخی به پرسش‎هایی درباب چرایی عدم اجابت دعاهاست. برداشت ابتدایی از جمله ﴿اجیب دعوه الداع اذا دعان﴾ در آیه، اجابت هر دعایی را می رساند، اما التزام به ظاهر آن، با قوانین حاکم بر جهان و نیز با واقعیات مشهود سازگار نیست. برای فهم مقصود، لازم است معنای جملات و ارتباط میان آنها، به درستی در آیه موردنظر تبیین شود. با روش تحلیل محتوا، تک تک جملات تفکیک و تشریح شود؛ ارتباط آنها با کمکم قرائن عقلی و نقلی روشن و واضح شود. با این روش یافته های نوآورانه پژوهش از این قرا است که: خداوند همه آدمیان را عبد و مملوک خود معرفی می‎کند (عبادی) تا تفهیم کند که آنها با همه شون خود قائم به او و تحت اختیار او هستند؛ او با آنان معیت دارد؛ شاهد و ناظر آنهاست و صدا و انابه آنان را می‎شنود ﴿فانی قریب﴾. پس با ملاحظه این قیود، وقتی بنده از صمیم دل خدا را بخواند بی‎پاسخ نمی‎ماند، اما این خواندن باید با خواست فطری داعی و هماهنگ با نظام حاکم بر جهان (نظام تشریعی و تکوینی) باشد و اجابتش به رشد و کمال انسانی ختم شود (یا دستکم مانع رشد و کمال نباشد). نتیجه این که این قیود یا شروط برخاسته از عقل و نقل به منزله مخصص متصل یا مبین آیه خواهند بود. البته واضح است که اگر هدف داعی، خود دعا و حرف زدن با خدا و اظهار بندگی باشد (چنانچه دعای نهایی اولیاء، همین است)، دعا عین اجابت است.

کلیدواژه ها:

آیه ۱۸۶ سوره بقره ، دعا ، اجابت ، سوال ، عبد ، قرائن نقلی و عقلی ، رشد