شناسایی علل کم تحرکی نوجوانان

مقدمه: بی تحرکی به کمبود فعالیت بدنی یا ورزش اشاره دارد که می تواند منجر به طیفی از پیامدهای منفی سلامتی ازجمله چاقی، بیماری قلبی، دیابت و افسردگی شود، باوجود فواید بی شمار فعالیت بدنی، بسیاری از پسران نوجوان غیرفعال هستند و این روند رو به افزایش است (فلاح زاده ابرقوئی و همکاران، ۱۳۹۹). عدم تحرک در بین پسران نوجوان در سال های اخیر به یک نگرانی فزاینده تبدیل شده است، مشکلی؛ که نه تنها سلامت جسمانی دانش آموزان را، بلکه سلامت روانی و عاطفی آن ها را نیز تحت تاثیر قرار می دهد (هرادستویت و همکاران ، ۲۰۲۰). درواقع نوجوانانی که غیرفعال هستند عادت ها و رفتارهای بدی را در خود ایجاد می کنند که تا بزرگسالی نیز ادامه می یابد، آنها ممکن است فاقد انگیزه برای انجام فعالیت های بدنی باشند و این می تواند منجر به سبک زندگی بی تحرک در بزرگ سالی شود (دالین و همکاران ، ۲۰۱۸). تاثیر کم تحرکی بر جامعه ما را می توان در طول عمر کوتاه تر، پیامدهای سلامت ضعیف تر و کاهش کیفیت زندگی مشاهده کرد (پاتون و همکاران ، ۲۰۱۶).روش تحقیق: هدف از انجام این تحقیق شناسایی علل کم تحرکی نوجوانان بود. این تحقیق ازنظر هدف کاربردی بود و برای گردآوری داده ها از رویکرد آمیخته اکتشافی (کیفی-کمی) استفاده شد. در بخش اول تحقیق، به انجام مصاحبه های کیفی و نیمه ساختاریافته با معلمان تربیت بدنی و اساتید مدیریت ورزشی و علوم اجتماعی پرداخته شد و پس از انجام ۱۲ مصاحبه و شناسایی ۳۸ گویه، محقق به مرحله اشباع نظری رسید و پرسشنامه اولیه شکل گرفت. به منظور بررسی روایی صوری و محتوایی، پرسشنامه مقدماتی در میان ۸ نفر از متخصصین مدیریت ورزشی توزیع شد. پرسشنامه شامل دو بخش بود. سوالات جمعیت شناختی (۵ سوال)، علل کم تحرکی (۳۴ گویه) روایی سازه نیز با استفاده از آزمون های تحلیلی عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تاییدی، مورد تائید قرار گرفت. پایایی درونی پرسشنامه نیز با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ ۹۷/۰ به دست آمد. در بخش دوم تحقیق جامعه آماری شامل همه نوجوانان ۱۰ تا ۱۹ سال شهر اهواز بود و به روش نمونه گیری در دسترس، پرسشنامه های تحقیق توزیع شد و درمجموع تعداد ۴۵۲ پرسشنامه کامل بازگردانده شد. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد و نمودار) و آمار استنباطی (آزمون های تحلیل عاملی اکتشافی، تحلیل عاملی تائیدی) استفاده شد. جهت انجام تحلیل آماری از نرم افزار اس.پی. اس. اس نسخه ۲۷ و پی ال اس نسخه ۳ استفاده شد.یافته ها:یافته های توصیفی آزمودنی ها نشان داد که بیش از ۳۴ درصد پاسخ دهندگان ۱۷ سال سن داشته اند و بیش از ۱/۳۲ درصد پاسخ دهندگان پایه دوازدهم بوده اند؛ همچنین ۷/۵۷ درصد دختر بوده اند. در بین پسران و دختران، پسران بیشترین میانگین قد (۳۴/۱۵۹) و همچنین بیشترین میانگین وزن (۶۴/۵۳) ولی دختران بیشترین BMI (۱۵/۲۱) را داشتند. یافته های به دست آمده از بخش کیفی؛ ۱۱ عامل را به عنوان علل کم تحرکی نوجوانان شهر اهواز شناسایی کردند. تحلیل داده ها با روش چرخش متعامد، منجر به قرار گرفتن ۷ گویه روی عامل اول تحت عنوان عامل کمبود امکانات، ۴ گویه روی عامل دوم به نام عامل فردی، ۳ گویه روی عامل سوم به نام عدم حمایت اجتماعی (خانواده، دوستان ...)، ۳ گویه روی عامل چهارم با نام عامل ایمنی و بهداشت، ۴ گویه روی عامل پنجم به نام بیماری جسمی-روحی،۳ گویه روی عامل ششم به نام عدم امنیت، ۲ گویه روی عامل هفتم به نام محدودیت های فرهنگی، ۲ گویه روی عامل هشتم به نام مشکلات اقتصادی، ۲ گویه روی عامل نهم به نام عدم انگیزه، ۲ گویه روی عامل دهم به نام ضعف ورزش مدارس و ۲ گویه روی عامل یازدهم به نام کمبود وقت شد. به طورکلی، یازده عامل شناسایی شد که ۲۸۱/۷۱ درصد از واریانس داده ها را تبیین می کنند. نتایج اولویت بندی عوامل نشان داد که عامل کمبود امکانات دارای بیشترین واریانس ۸۰۸/۲۳ درصد و عامل کمبود وقت دارای کمترین واریانس ۹۹۳/۲ درصد بود.نتیجه گیری: کم تحرکی در بین نوجوانان به چالشی جدی در جوامع مدرن تبدیل شده است. این روند دلایل مختلفی دارد، ازجمله فشار و استرس ناشی از عوامل تحصیلی، اجتماعی و خانوادگی، نگرش فرهنگی نسبت به فعالیت بدنی، تاثیر تکنولوژی و کم تحرکی. رفتارها، کمبود امکانات و منابع، موانع اقتصادی و عدم حمایت خانواده ها و جوامع. پرداختن به این علل مستلزم رویکردی چندوجهی است که شامل تغییر هنجارها و نگرش های فرهنگی نسبت به فعالیت بدنی، فراهم کردن دسترسی به امکانات و منابع، ارتقای محیط ها و سیاست های حمایتی و توسعه برنامه ها و مداخلات هدفمند است که نوجوانان و خانواده هایشان را درگیر فعالیت بدنی منظم می کند. مزایای فعالیت بدنی برای سلامت جسمی و روانی به خوبی مستند شده است و سرمایه گذاری در استراتژی هایی برای ترویج سبک زندگی فعال در میان نوجوانان می تواند اثرات مثبت بلندمدتی بر سلامت، رفاه و کیفیت زندگی آنها داشته باشد. به طورکلی، علل عدم تحرک در میان نوجوانان پیچیده و چندعاملی است، اما پرداختن به آنها برای ترویج سبک زندگی سالم و پیشگیری از بیماری های مزمن در مراحل بعدی زندگی ضروری است. با همکاری یکدیگر برای ایجاد محیط ها و فرصت های حمایت کننده برای فعالیت بدنی، می توانیم به نوجوانان کمک کنیم تا عادت هایی بسازند که برای آنها در طول زندگی مفید باشد.

کلیدواژه ها:

کم تحرکی ، نوجوانان ، حمایت اجتماعی ، شهر اهواز