تهویه و تهویه مطبوع در فضاهای ورزشی: یک مرور روایی

مقدمه:تهویه و تهویه مطبوع فضاهای ورزشی از مهم ترین عوامل در ایجاد یک محیط سالم و راحت برای ورزشکاران، تماشاگران، کارکنان و به طورکلی تمامی کاربران فضاهای ورزشی هستند. این سیستم ها به عنوان ابزارهای اصلی در ایجاد دمای مناسب، رطوبت و تهویه هوا در فضاهای ورزشی مورداستفاده قرار می گیرند. ایجاد یک محیط مناسب برای ورزشکاران و جلوگیری از احساس ناراحتی و خستگی و همچنین بروز مشکلات تنفسی و حوادث ناشی از گرما و افزایش دمای بدن ورزشکاران در طول فعالیت های ورزشی هدف اصلی فرایند تهویه و همچنین تهویه مطبوع است. درنتیجه، استفاده از سیستم های تهویه و تهویه مطبوع در فضاهای ورزشی اهمیت بسیاری دارد و باید با دقت بررسی و به روزرسانی شوند تا بهترین نتیجه و بازدهی را داشته باشند.روش تحقیق:پژوهش حاضر از نوع مطالعات مروری روایتی است که برای انجام آن پژوهشگر با مراجعه به منابع کتابخانه ای و پایگاه های معتبر علمی ازجمله: Google Scholar, Web of Science و... به جمع آوری اطلاعات پرداخته و پژوهش های انجام شده در حوزه، تهویه و تهویه مطبوع در بازه زمانی ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۳ را موردبررسی روایتی قرار داده و استانداردهای لازم در زمینه تهویه و تهویه مطبوع را بررسی نموده است.یافته ها:مفهوم تهویه و تهویه مطبوع باهم تفاوت دارد (کاپوانگان و همکاران، ۲۰۲۲). تهویه بر تبادل هوا و حفظ کیفیت هوا متمرکز است، درحالی که تهویه مطبوع بر کنترل دما و رطوبت برای راحتی تمرکز دارد (سدویکیت و همکاران، ۲۰۱۹). انتخاب صحیح نوع سیستم تهویه مطبوع برای فضاها تصمیم مهمی است که توسط مهندس طراح اتخاذ می گردد (تامینن و همکاران، ۲۰۱۶). تهویه مطبوع استخر در درجه اول ازنظر حفظ سلامتی شناگران و پس ازآن شرایط آسایش شناگران طول عمر تجهیزات و محافظت از سازه ساختمان جزو مهم ترین مراحل طراحی یک استخر سرپوشیده است (لبون و همکاران، ۲۰۱۷). با توجه به پژوهش های صورت گرفته انتخاب دمای مطلوب فضاهای ورزشی از دیدگاه افراد تحت تاثیر شاخص هایی همچون: سن، جنس و سطح فعالیت است (فرد گیل، ۱۳۸۸). در استخرها، اغلب موارد نیاز به حداقل ۶ بار تعویض هوا در هر ساعت می باشد. عمل تهویه در استخرهای شنا باید به صورت ۲۴ ساعته انجام شود اما در طول مدت زمانی که از استخر استفاده نمی شود می توان میزان آن را کاهش داد. نرخ گردش هوا در استخرها با شرایط مختلف به صورت زیر است:استخرهای بدون جایگاه تماشاگر: ۴ تا ۶ بار در ساعت استخرهای با جایگاه تماشاگر: ۶ تا ۸ بار در ساعت استخرهای درمانی: ۴ تا ۶ بار در ساعت (پورلطیفی علی و همکاران، ۱۳۹۳).نرخ دریافت هوای بیرون بسته به طراحی ممکن است ثابت یا متغیر باشد. به هرحال، حداقل نرخ باید به گونه ای باشد که باعث رقیق سازی کافی آلودگی های تولیدشده توسط آب استخر گردد و تهویه مناسب محیط را فراهم سازد. سرعت جریان هوا در محوطه و اطراف استخر باید حداکثر یک متر بر ثانیه و در اطراف جایگاه تماشاچیان باید حداکثر ۳/۰ متر بر ثانیه باشد. دریچه ورودی هوای تازه و دریچه هوای استخر در سقف نباید نزدیک یکدیگر تعبیه شود؛ زیرا به گونه ای نوعی جریان کوچک هوا بین این دو دریچه ایجاد می گردد.دمای محیط و میزان رطوبت نسبی مجموعه باید در موارد طراحی و قبل از اجرای پروژه حتما در نظر گرفته شود. درجه حرارت هوای استخرهای سرپوشیده باید ۱ تا ۲ درجه بالاتر از دمای آب باشد؛ اما نباید بیشتر از ۳۰ درجه سلسیوس شود (پورلطیفی علی و همکاران، ۱۳۹۳). در جدول (۱) به استاندارد دمای هوای انواع استخرها اشاره شده است (رمضانی، چاپ دوم ۱۳۹۵)جدول (۱) استاندارد دمای هوای انواع استخرهانوع استخردمای هوااستخر تفریحی۲۴-۲۹°C (۷۵-۸۵°F)استخر آموزشی۲۶-۲۹°C (۷۸-۸۵°F)استخر قهرمانی۲۶-۲۹°C (۷۸-۸۵°F)استخر درمانی۲۷-۲۹°C (۸۰-۸۵°F)استخر شیرجه (غواصی)۲۷-۲۹°C (۸۰-۸۵°F)استخر سالمندان۲۹-۳۲°C (۸۰-۹۰°F)استخر کودکان۲۹-۳۰°C (۸۴-۸۶°F)استخر هتل ها۲۸-۲۹°C (۸۲-۸۵°F)جکوزی ها۲۷-۲۹°C (۸۰-۸۵°F)کنترل موارد محیطی رطوبت نسبی محوطه استخرها جهت راحتی افراد مصرف بهینه انرژی و حفاظت سازه ای ساختمان بین ۴۰ الی ۶۰ درصد پیشنهاد می شود (مصطفوی غلامحسین و همکاران، ۱۳۹۴). در اتاق نگهداری گاز کلر، هواکش تهویه باید به ازای هر یک دقیقه یک بار هوای اتاق را تعویض نماید (مصطفوی غلامحسین و همکاران، ۱۳۹۴). دمای مطلوب همیشگی سالن های ورزشی باید بین ۱۰ تا ۲۲ درجه سانتی گراد باشد. هنگام ورود ورزشکار به سالن یا شروع تمرین دمای سالن روی ۲۰ درجه تنظیم شود؛ اما بعد از گرم کردن و شروع فعالیت، درجه پایین تراز ۲۰ درجه مناسب است. به طورمعمول با توجه به فعالیت ورزشکاران دمای محل برگزاری تمرینات و مسابقات باید بین ۱۰ تا ۱۵ درجه باشد.میانگین تعداد دفعات تعویض هوا در ساعت برای سالن های ورزشی ۳ مرتبه در ساعت است و همچنین تهویه هوای موردنیاز به ازای هر نفر ۸۵ /۰-۵۵/۰ مترمکعب در دقیقه است؛ اما در شرایطی که تراکم جمعیت تماشاچی زیاد و کشیدن سیگار مجاز باشد، هوای تازه تا ۵/۱ مترمکعب در دقیقه باید افزایش یابد (کاشف، ۱۳۹۲). در سیستم تهویه، شدت جریان هوا در داخل سالن بسیار مهم است، سرعت هوا در زمین بازی باید به نحوی انتخاب شود که جریان مزاحم ایجاد نشود. بر اساس استانداردهای معتبر بین المللی و مقررات ملی ساختمان:در سرویس های بهداشتی به ازای هر توالت حداقل ۵۰ فوت مکعب در دقیقه (۲۵ لیتر در ثانیه) هوای تازه باید تامین شود و میزان تهویه هوای موردنیاز به ازای هر نفر ۷۵/۰ مترمکعب در دقیقه است؛ همچنین در هر ساعت باید ۵ بار عمل تعویض هوا صورت بگیرد. همین استانداردها برای فضاهای رختکن و دوش، به میزان حداقل ۵/۰ فوت مکعب به ازای هر فوت مربع (۵/۲ لیتر در ثانیه برای هر مترمربع) سطح اشغال باید تامین شود. میزان تهویه هوای موردنیاز به ازای هر نفر ۲/۰ مترمکعب در دقیقه است و همچنین در هر ساعت ۴ بار عمل تعویض هوا صورت بگیرد (مصطفوی غلامحسین و همکاران،۱۳۹۴).نتیجه گیری:موضوع تهویه و تهویه مطبوع، از ضروریات سالن های ورزشی به شمار می روند؛ چراکه نه تنها ازنظر حفظ سلامتی ورزشکاران و کاربران، بلکه ازنظر تاثیر در طول عمر تجهیزات و محافظت از سازه ورزشی جزو مهم ترین مراحل طراحی یک فضای ورزشی سرپوشیده به شمار می روند. به همین دلیل توصیه می شود مهندسین طراح حتما در زمینه ساخت فضاها و اماکن ورزشی بحث تهویه و تهویه مطبوع را به شکل ویژه ای در نظر بگیرند.

کلیدواژه ها:

تهویه ، تهویه مطبوع ، استخر ، سالن ورزشی