چگونگی ایفای نقش بانک مرکزی در بازارهای ارز و پول

در این مقاله به چرایی و چگونگی دخالت های بانک مرکزی در بازارهای ارز و پول پرداخته میشود و به ویژه از نظر اهداف دخالت ها، با آنچه که در کشور ما اتفاق می افتد مقایسه می شود. بانک های مرکزی، ضمن آنکه در روند بلند مدت نرخ ارز دخالت نمی کنند، نوسان های کوتاه مدت آن را تحت نظر قرار میدهند و در جهت هموار سازی تغییرات نرخ ارز، در بازار مداخله می کنند. مهمتریم ویژگی این دخالت ها، تعادلی و متقارن بودن به معنای آن است که خالص دارایی هی خارجی بانک مرکزی در بلند مدت بدون تغییر باقی می ماند. در مورد نرخ بهره نیز دخالت بانک های مرکزی تعادلی و ضدچرخه ای است. در کشور ما دخالت بانک مرکزی در بازار ارز، همواره یک طرفه و در جهت کاهش آن، با هدف کنترل افزایش قیمت ها صورت گرفته است. نتیجه این نوع دخالت، کاهش رقابت پذیری اقتصاد و از دست رفتن تولید و اشتغال از یک سو و ایجاد فشار بر ذخایر ارزی بانک مرکزی و به دنبال آن جهش یکباره نرخ ارز در جهت تطبیق با واقعیت های اقتصادی از سوی دیگر بوده است. در چارچوبی مشابه، در زمینه بازار پول نیز، با توجه به نبود بازار اوراق قرضه و اندازه کوچک بازار سهام و در نتیجه بانک محور بودن اقتصاد، تمرکز بانک مرکزی بر تعیین نرخ های اداری برای بانک ها قرار داشته که حاصل آن برقراری نرخ های حقیقی منفی برای دوره های طولانی بوده است. از این رو دخالت های تعادلی و متقارن در تجربه جهانی، جای خود را به مداخلات اداری و یکطرفه در کشور ما داده است. دو تفاوت مهم گفته شده، گسترش بازارهای غیر رسمی، فساد و تخصیص نامناسب منابع و استمرار تورم را نتیجه داده است.

کلیدواژه ها:

دخالت های بانک مرکزی ، بازار ارز ، بازار پول ، تورم ، ثبات اقتصادی کلان